Hoogsensitiviteit en empathie, een bekende combinatie. Van hoogsensitieve mensen weten we namelijk dat ze sterk empathisch kunnen reageren. Dit hoeft overigens niet altijd en in elke situatie zo te zijn. HSP’s zijn zeker niet altijd invoelende, zachte en vredelievende mensen, hoewel de meesten vaak wel harmonie nastreven. Sterker nog, HSP’s kunnen behoorlijk streng voor zichzelf én de ander zijn. Dit heeft met diverse factoren te maken. Daar ga ik in dit artikel dieper op in. Maar ook: welke vormen van empathie zijn er en wat heeft de wetenschap tot nu toe over hoogsensitiviteit en empathie gevonden?
In dit artikel:
- Wat is empathie?
- De definitie van empathie
- 4 eigenschappen van empathie
- Drie verschillende soorten empathie
- Cognitieve empathie
- Emotionele empathie
- Empathische bezorgdheid
- Hoogsensitiviteit en empathie
- Emotioneel gekleurde informatie & HSP
- Reageer je als HSP altijd empathisch?
- Waar moet je op letten als je empathisch bent?
Wat is empathie?
Empathisch zijn wil zeggen dat je je goed kunt verplaatsen in de ander. Je hebt dan dus een sterk inlevingsvermogen. Dit gaat vanzelf, het gevoel komt automatisch op. Verderop in dit artikel leg ik meer uit over de drie verschillende vormen van empathie. Laten we eerst eens kijken wat empathie nou precies is.
De definitie van empathie
In zijn boek Empathie, geeft Roman Krznaric, cultuurcriticus en mede-oprichter van de School of Life in Londen, de volgende definitie van empathie:
Empathie is de kunst je in je verbeelding te verplaatsen in de gedachten van andere mensen, daardoor hun gevoelens en standpunten te begrijpen en je in je handelen daardoor te laten leiden.
4 eigenschappen van empathie
Prof. Theresa Wiseman onderzocht beroepen waarin empathie een belangrijke rol speelt en ontdekte voor empathie 4 eigenschappen:
- Je erkent het perspectief van de ander als zijn/haar waarheid (oftewel je ziet de realiteit vanuit de ander).
- Je oordeelt niet over de ander en wat hij/zij je vertelt.
- Je herkent de emotie in de ander.
- Je benoemt de emotie (ik zie dat je geëmotioneerd bent, ik merk dat dit onderwerp veel met je doet).
Wij leven in een cultuur waarin empathie wordt ontmoedigd, een cultuur waarin we te vaak voorgehouden krijgen dat rijk, slank, jong, beroemd, veilig zijn en je amuseren de voornaamste doelen in het leven zijn. empathis
💡 Lees ook: Als HSP intens genieten van de kleine dingen
Drie verschillende soorten empathie
Daniel Goleman is psycholoog en maakte onderscheid tussen drie vormen van empathie:
- Cognitieve empathie.
- Emotionele empathie.
- Empathische bezorgdheid.
Cognitieve empathie
Cognitieve empathie is het vermogen om de wereld door de ogen van een ander te bekijken. Je hebt begrip voor de belevingswereld van de ander en het helpt je makkelijk af te stemmen op de manier van communiceren van anderen of op de regels van een organisatie of cultuur.
Emotionele empathie
Naast verstandelijk begrip, kun je ook emotioneel verbinding maken met de belevingswereld van de ander. Iets wat veel HSP’s zullen herkennen. Belangrijk hierbij is het contact met je eigen emoties en gevoelens. Vanuit wat je waarneemt aan non-verbale signalen (zoals houding, gezichtsuitdrukking en stemvolume) bij de ander maak je hier namelijk contact mee en ga je de ander als het ware spiegelen.
Dit komt door de spiegelneuronen die elk mens heeft, maar bij hoogsensitieve mensen verhoogd actief zijn. Deze neuronen zijn zenuwcellen die actief worden bij het zien van emoties/gedrag van de ander. Je kunt dus heel goed exact voelen wat de ander voelt, dit is je emotionele empathie. Leuk detail: Goleman noemt de werking van de spiegelneuronen ook wel neuronenwifi.
Empathische bezorgdheid
Behalve de cognitieve en emotionele empathie bestaat er volgens Goleman ook nog zoiets als empathische bezorgdheid. Je ziet dit bijvoorbeeld in de reactie van ouders op hun baby. Deze vorm van empathie gaat namelijk over het aanvoelen wat een ander nodig heeft. Een baby kan dit nog niet heel specifiek aangeven en dus hebben ouders in het brein het instinct dat ze dit oppikken zonder woorden.
En je raadt het al, ook hoogsensitieve mensen zijn hier vaak erg goed in. Soms zelf zo goed dat ze vergeten dat ze zelf ook aandacht en zorg nodig hebben. Je cijfert jezelf dan teveel weg. Omgekeerd, wanneer je je teveel afschermt of zelfs isoleert van anderen kan dat ten koste gaan van dit vermogen. Je raakt dan teveel op jezelf gericht.
Hoogsensitiviteit en empathie
Emotioneel gekleurde informatie & HSP
Bovendien bleek uit dit onderzoek bij HSP’s ook meer activiteit bij blije gezichten, wat daarmee laat zien dat een positieve omgeving extra goed doet. Klinisch psycholoog Elke van Hoof merkt daarbij in haar boek ‘Hoogsensitief’ op dat wanneer informatie emotioneel gekleurd is, HSP’s het moeilijker hebben.
Dat wil zeggen dat als je een emotionele reactie hebt op een situatie, je daar als HSP minder goed van los kunt maken. Denk hierbij aan onrecht (zoals dierenleed en mensenleed) maar ook negatief (emotioneel) nieuws zoals oorlog en allerlei talkshows met (emotionele) meningen rondom de huidige pandemie bijvoorbeeld. En omdat dit in het brein in dezelfde regio zit als overprikkeling, versterken beiden elkaar ook nog eens.
Empathie versus andere karaktereigenschappen:
Het verschil tussen empathie en sympathie
Er is een verschil tussen je inleven in een ander (empathie) en medelijden of barmhartigheid naar de ander (sympathie).
Brené Brown legt het in dit filmpje helder uit:
Nederlandse ondertiteling is beschikbaar in deze video:
- Start de video
- Klik op het tandwieltje rechtsonder
- Selecteer ondertiteling -> Nederlands
Empathie
Vanuit empathie maak je automatisch ook contact met je eigen emoties vanuit eerdere ervaringen, hierdoor ga je de verbinding met de ander echt aan. Het is in feite een vorm van kwetsbaarheid die bij de mens hoort en je geeft daarmee ruimte aan de beleving van de ander. Je hoeft daarvoor je eigen verhaal niet te delen of iets voor de ander op te lossen, want daar gaat het vaak niet om. Wat ik een prachtige passende gezegde hierbij vind: ‘nodig zijn is niet nodig, er zijn is genoeg’.
Sympathie
Sympathie gaat over meevoelen met de ander en gaat vaak gepaard met de drang om te gaan handelen door bijvoorbeeld de ander op te beuren. Zo komen dan de goedbedoelde maar niet helpende zinnen voorbij als: ‘het komt – uiteindelijk – wel goed hoor’, ‘morgen schijnt de zon weer’, ‘er zijn ook nog veel dingen om van te genieten in het leven’ enz. Dit soort zinnen zijn zelden helpend op zo’n moment. Daarmee wordt namelijk voorbijgegaan aan de ervaring van dat moment en die kan behoorlijk rauw zijn. Een empathische houding geeft de ander als boodschap dat er bent en dat hij/zij er niet alleen voor staat in datgene wat hij of zij op dat moment ervaart.
Empathie versus altruïsme
Een ander verschil met empathie, is altruïsme. Iemand die onbaatzuchtig behulpzaam is zonder daar een eigen belang bij te hebben, handelt altruÏstisch. Het verschilt van empathie omdat het gaat over het handelen. Dit is een keuzeproces is waar ook ethiek bij komt kijken, terwijl empathie gaat over je inlevingsvermogen dat automatisch wordt opgeroepen in een situatie. Het is wel zo dat empathie een goede voedingsbodem kan zijn voor altruïstisch handelen. Want door je inlevingsvermogen en de behoefte van de ander, kun je uiteraard de behoefte voelen om iets voor die ander te doen.
Reageer je als HSP altijd empathisch?
Het antwoord is simpel: Nee. Hoewel hoogsensitiviteit en empathie vaak samen gaan kunnen er legio redenen zijn waarom je niet (altijd) empathisch reageert. Bijvoorbeeld omdat je zelf emotioneel een sterke reactie hebt waardoor je in beslag wordt genomen. Een andere een mogelijkheid is, is dat jouw eigen emoties er van jezelf niet mogen zijn en dat je vindt dat je altijd sterk moet zijn en geen zwakte mag tonen. In dat geval vind je het misschien ook lastig dat een ander die emotie(s) wel laat zien.
Dit hoeft niet het geval te zijn, ik hoor van veel HSP’s in de praktijk dat het vooral voor henzelf geldt en ze voor een ander mild(er) kunnen zijn. Andere HSP’s hebben empathie niet direct vanuit hun opvoeding meegekregen of hebben een sociale angst ontwikkeld en kunnen daardoor sociaal wat onhandig reageren. Zoals ik al aangaf, er zijn heel wat redenen te bedenken en het kan per persoon en per situatie verschillen.
Waar moet je op letten als je empathisch bent?
Empathisch zijn is een prachtig talent dat door veel HSP’s herkend zal worden. Tegelijkertijd vraagt deze eigenschap ook je zorg en aandacht. Je in kunnen leven in anderen heeft namelijk als keerzijde dat de kans bestaat dat je jezelf en je eigen behoeften vergeet. Wees dus óók empathisch naar jezelf:
- Check regelmatig bij jezelf in: wat zijn jouw behoeften?
- Maak onderscheid tussen wat van jou en wat van de ander is.
- Vul niet in: check altijd bij de ander of het klopt wat je opmerkt. Het kan namelijk ook een aanname zijn op basis van je eigen ervaringen of emotie.
- Hou goed voor ogen dat ook al kun je je zo goed inleven, de problemen van de ander zijn niet jouw probleem. Je hoeft het dus niet voor anderen op te lossen (muv minderjarige kinderen natuurlijk). Check ook: waar stopt jouw verantwoordelijkheid als HSP?
- Je hoeft er niet altijd en voor iedereen te zijn. Kies bewust waar je wel en geen energie aan besteedt.
- Stel op tijd je grenzen.
Bewaar voor later op Pinterest:
3 Reacties
Hallo Maaike, interessant onderwerp. Ik heb in je zoekbalk gezocht op antidepressiva. Mijn vriend zegt dat hij hsp is en dat heb ik ook altijd gedacht. Hij was altijd erg empathisch tot 2 jaar geleden. Sinds hij antidepressiva neemt lijkt zijn empathisch vermogen te zijn vervangen door egocentrisme. Ik zou daar graag meer informatie over willen. Weet jij misschien wat antidepressiva met een hsp doet of waar ik daar meer informatie over kan vinden?
Alvast bedankt.
Met vriendelijke groet,
Anna
Beste Anna,
Antidepressiva heeft bepaalde bijwerkingen. Het beste kun je aan de arts die ze voorgeschreven heeft vragen of het verschil wat jij bij je vriend ervaart, mogelijk daardoor komt of eventueel een andere oorzaak heeft.
Warme groet,
Maaike
Ik schrijf dit aan Anna. Ik ben HSP en slik al heel lang Fevarin. Voor mij is het een heel goed middel zonder bijwerkingen. Wellicht is Fevarin beter voor je vriend.