Een studie kiezen als je hoogsensitief bent, dat kan een interessante zoektocht zijn. Toen ik klein was speelde ik urenlang juf, kantoortje of reisbureautje. Toen ik wat ouder was wilde ik archeoloog worden. Weer later zou ik de opleiding tot paardrij instructrice volgen in Deurne, wilde ik als helikopterpiloot onderdeel uitmaken van het search and rescue team van de Marine, maar ging ik toch naar de open dag van de opleiding Psychologie want psycholoog zijn leek me ook wel wat.
Ben jij hoogsensitief en is dit herkenbaar? Jouw hoogsensitieve brein kan een goede verklaring geven voor bovenstaande. HSP zijn over het algemeen breed geïnteresseerd en hebben moeite met kiezen, maar de maatschappij verwacht wel dat zij een keuze maken uit het enorme opleidingsaanbod. In de studie- en beroepskeuze lessen op school word je daarbij zo goed mogelijk begeleid, maar het kiezen blijft een uitdaging.
Hoe kan je als HSP een goede studiekeuze maken? In dit artikel biedt Lianne van den Berg-Weitzel – studentendecaan aan de Hogeschool Utrecht, trainer bij het Student Support Centre HU en HSP coach – aankomende studenten inzicht in de uitdagingen waar het hoogsensitieve brein mee te maken krijgt als het gaat om studiekeuze.
Voorbereiding studiekeuze
In de lessen die op de middelbare school werden gegeven ter voorbereiding op het kiezen van mijn studie, deed ik een test waaruit naar voren zou komen welke studierichting het beste bij me zou passen. Ik scoorde hoog op zowel ‘sociaal’ als op ‘techniek’. Via de toenmalige vriendin van mijn broer kwam ik in aanraking met de opleiding Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft, raakte enthousiast en mocht me na enkele jaren Ingenieur Industrieel Ontwerpen noemen. Tijdens mijn opleiding koos ik voor de marketingkant van het vak, had ik een uitstapje gemaakt richting het reclamevak, studeerde af op de communicatieve waarde van intercultureel verpakkingsdesign en kreeg van mijn prof tijdens de uitreiking van mijn bul te horen dat ik net zo goed Communicatiewetenschappen had kunnen studeren.
Na mijn afstuderen bleef ik werken bij het designbureau waar ik mijn afstudeerproject had gedaan en ontwikkelde me daar tot strateeg en leidinggevende van het strategieteam. En toen begon het te schuren en kreeg ik een burn-out. In de anderhalf jaar dat ik zoet was met herstellen, werd mij duidelijk dat ik het aspect ‘sociaal’ volledig was vergeten en dat dat deel van mij nu heel hard op mijn deur stond te bonken. Ik was wel klaar met ‘merken’ en kwam tot de conclusie dat ik meer geïnteresseerd was in ‘mensen’.
In lijn daarmee ging ik opleidingen/trainingen volgen op gebied van coachen en trainen en was ik vastberaden mijn eigen coachingspraktijk op te zetten. Als zelfstandige miste ik in de praktijk echter het 1+1=3 van het werken in een team en uiteindelijk ging ik aan de slag als docent Creative Business aan de Hogeschool Utrecht. Waar ik enkele jaren later de overstap maakte naar het studentendecanaat en tevens trainer werd bij het Student Support Centre. En ook daar was ik nog niet uitgeleerd, ik bleef zoeken en volgde uiteindelijk nog de opleiding tot HSP Coach. Dat is waar ik nu sta, maar is vast ook niet mijn eindpunt.
Je carrière-balletje rolt
Waarom zo’n uitgebreid verhaal over mijn eigen (studie)loopbaan? Omdat ik denk dat het veel herkenning oproept t.a.v. hoe de gemiddelde HSP studie-/loopbaankeuzes beleeft en maakt. Het is alsof je na lang wikken en wegen jouw “carrière-balletje” in eerste instantie een trap geeft in de door jou gewenste richting, vervolgens gaat het rollen, harder rollen, en jij loopt lekker achter je balletje aan zonder bij te sturen, want het rolt toch vanzelf lekker door?!
En op een bepaald moment blijft het balletje hangen op zijn weg, sta je zelf stil, kijk je om je heen en vraag je je af hoe en waarom je gekomen bent waar je nu bent? En dan realiseer je je, dat het balletje de regie heeft overgenomen. Dat je doorgerold bent in je carrière op basis van wat je goed kan en waar anderen jou om waarderen, maar dat dat niet perse de richting is die (nog steeds) goed past bij jou als persoon. Passend bij jouw waarden, bij wat voor jou belangrijk is, wat voor jou een gezonde keuze zou zijn.
Voor mij ging het zo. Ik heb jarenlang heerlijk achter mijn balletje aangelopen tot ik tot de ontdekking kwam dat ik was afgedwaald van wie ik als persoon was en wat voor mij (ook) belangrijk was. Heb ik daar spijt van? Nee, want ik heb van alles veel geleerd en het heeft me mede gemaakt tot wie ik nu ben. Waar ik wel spijt van heb, is dat ik niet bewuster mijn balletje zelf heb bijgestuurd, dat had me wellicht een burn-out bespaard, of minstens bijgedragen aan een sneller herstel.
De invloed van het hoogsensitieve brein
Waarom is kiezen zo moeilijk voor HSP en hoe komt het nou dat als zo’n balletje eenmaal rolt, het zo makkelijk is om het te blijven volgen? In de werking van het hoogsensitieve brein zijn hiervoor verklaringen te vinden.
- Brede interesse
Allereerst is het een typerend kenmerk van HSP dat zij nieuwsgierig zijn en een brede interesse hebben. Van paardrij instructrice tot helikopterpiloot, aan elk beroep zitten aantrekkelijke kanten. Dat zorgt ervoor dat de keuzemogelijkheden voor een HSP in beginsel oneindig zijn. En omdat het huidige aanbod qua studies enorm breed is – er zijn vele malen meer opleidingen dan waaruit vorige generaties konden kiezen – zorgt dat in beginsel al voor keuzestress. Zelfs al heb je op basis van een studiekeuzetest een richting waarin je kunt gaan zoeken, dan nog zijn de mogelijkheden eindeloos.
- Risicoanalyse
In het diepgaande verwerkingsproces van informatie, zoals dat plaatsvindt in het hoogsensitieve brein, wordt in eerste instantie van alle mogelijke opties een uitgebreide risicoanalyse gemaakt. Alle risico’s en kansen van een bepaalde keuze worden op een rij gezet, zodat er scenario’s ontstaan waaruit de HSP kan kiezen: voor deze studie heb ik (misschien niet) de juiste vooropleiding; deze opleiding wordt op meerdere plaatsen in het land aangeboden, dan kan ik kiezen of ik thuis blijf wonen of op kamers ga; in die specifieke studiestad is geen kamer te vinden in die andere misschien wel; deze studie kost wel/niet een vermogen om te volgen; voor deze opleiding moet ik dan/hoef ik niet te lenen; met een studieschuld kan ik straks geen huis kopen; deze studie kent een numerus fixus, bij die andere kan ik gewoon instromen… Uit het afwegen van alle voors en tegens volgt een ruim aantal opleidingsscenario’s om uit te kiezen.
- Sociale context
Vervolgens focust het brein op de sociale context. Het brein weegt af wat ‘de groep’ vindt/zal vinden van een bepaalde keuze, welke keuzes in het belang van ‘de groep’ zijn met daarbij het doel om zo goed mogelijk de harmonie te bewaren. Daarbij willen veel HSP hun eigenbelang nog weleens ondergeschikt maken of zelfs uit het oog verliezen.
Het hoogsensitieve brein bedenkt: wat/waar gaan mijn vrienden studeren en ze verwachten dat ik ook die keuze maak; mijn vader wil graag het familiebedrijf aan mij overdragen; ik zou mijn opa trots maken als ik net als hij advocaat wordt; mijn moeder wil zo graag dat ik arts wordt, want zij heeft die kans nooit gehad; … . Vanuit het nastreven van harmonie is hierdoor een keuze in lijn met wat anderen gaan studeren of wat anderen verwachten snel gemaakt, maar het is de vraag of je daar zelf op langere termijn ook gelukkig van wordt.
💡 Lees ook: Wat zijn passende banen voor HSP?
Keuze bepalen en zelfreflectie
- Keuzestress kost tijd en energie
In het kader van studiekeuze drijven deze eerste stappen van diepgaande informatieverwerking de HSP dus tot een afweging van meer praktische aspecten en sociale belangen. Het afwegen van risico’s en kansen, de sociale verwachtingen (die wellicht meer in het hoofd van de HSP zitten dan serieuze verwachtingen zijn van zijn/haar omgeving) en dan een keuze maken, kan een langdurig en stressvol proces zijn.
HSP hebben door hun breinwerking al snel te maken met drie vormen van studiekeuzestress: pre-keuzestress, keuzestress en post-keuzestress. De aanloop naar het maken van een studiekeuze, het maken van de keuze zelf en wat er daarna volgt kost het lichaam veel energie.
- Zelfreflectie
Ook post-keuzestress is te verklaren vanuit de werking van het hoogsensitieve brein. Als er (eindelijk) een keuze is gemaakt, dan begint het brein direct met reflecteren: heb ik de goede keuze gemaakt (voor de groep), was een andere toch niet beter geweest, heb ik niets gemist en echt wel alle opleidingen meegenomen in mijn keuze? En stressverhogend komt daar wellicht het idee bovenop dat keuzes ‘set in stone’ zijn en dat je er niet op terug kunt komen. Al met al zorgt dit ervoor dat het proces van studiekeuze tijd kost en véél energie vraagt. Wees je hiervan bewust en zorg dat je in de periode dat je met dergelijke keuzes bezig bent voldoende tijd inruimt voor kwalitatieve rustmomenten.
💡 Lees ook: Eerste Hulp Bij Studiekeuze voor HSP
De juiste studie kiezen
Van bovenstaande word je wellicht al wijzer – misschien vind je het herkenbaar, begrijp je nu beter waardoor je doet hoe je doet – maar de vraag blijft dan: hoe kan ik makkelijker en met minder stress de juiste keuze maken. Spoiler alert: de juiste keuze die kan niemand je garanderen. Realiseer je dat je wanneer je een keuze maakt je dat doet met de juiste intentie en met de kennis en kunde die je op dat moment hebt. Pas achteraf kan je concluderen of het (voor dat moment) de juiste keuze is geweest. Is dat zo, dan is dat heel fijn. Is dat niet zo? No stress!
Als de eerder gemaakte keuze niet de juiste (meer) is, dan heb je altijd ruimte om opnieuw te kiezen! Lees mijn ‘carrièreverhaal’ nog eens terug en wees gerust: je kunt altijd nog een andere keuze maken en wat je tot dan toe hebt geleerd neem je mee. Het heeft je mede gemaakt tot wie je bent en de opgedane kennis en ervaring neemt niemand je meer af!
Wil je nog concrete handvatten om een passende studie te kiezen? Lees dan ook het tweede artikel ‘Eerste Hulp Bij Studiekeuze voor HSP’. Verschijnt binnenkort…
Lianne van de Berg Weitzel schreef ook:
Lianne van den Berg-Weitzel
Vanuit haar rol als studentendecaan, trainer en HSP coach ondersteunt Lianne van den Berg-Weitzel (linkedin.com/in/liannevandenbergweitzel) mensen bij het zichzelf beter leren kennen en van daaruit persoonlijke en professionele keuzes te maken die beter bij hen passen. Mede vanuit ervaringsdeskundigheid heeft zij hierbij een focus op begeleiding van hoogsensitieve studenten en onderwijsprofessionals.
Bewaar voor later op Pinterest:
Nog geen reacties. Reageer hieronder!