Als hoogsensitief persoon (HSP) verwerk je prikkels diepgaand. Dat is vaak een kracht. Maar wanneer de prikkels zich opstapelen, kan je systeem overbelast raken. Dat noemen we overprikkeling. In dit artikel lees je niet alleen wat de kenmerken zijn, maar ook hoe je ze kunt herkennen, onderscheiden en begeleiden. Als HSP-coach met jaren ervaring begeleid ik veel mensen met deze signalen en help ik je om voorspelbaarheid, herstel en rust in je leven te brengen.
Waarom is dit belangrijk?
Overprikkeling leidt tot uitputting, stress en mogelijk fysieke klachten.
Vroegtijdig herkennen voorkomt dat je in langdurige burn-outachtige toestanden terechtkomt.
Door bewust te worden van jouw signalen kun je sturen op herstel en zelfzorg.
Inhoudsopgave
💡 Lees ook: 4x Opladen voor HSP
Dit zijn prikkels
Prikkels zijn alle signalen die je via je zintuigen, lichaam en gedachten binnenkrijgt. Ze vormen de manier waarop je hersenen informatie ontvangen en verwerken.
Voor een HSP komen prikkels vaak veel intenser en gedetailleerder binnen, waardoor je zenuwstelsel sneller vol raakt.
Er zijn verschillende soorten prikkels:
Zintuiglijke prikkels
Alles wat je ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt.
Voorbeelden:
Felle lichten of flikkerende beeldschermen
Achtergrondgeluiden zoals geroezemoes, verkeer of muziek
Geuren, bijvoorbeeld parfum of etenslucht
Temperatuurverschillen of aanraking
Sociale prikkels
Alles wat je oppikt in contact met anderen.
Voorbeelden:
Gesprekken en emoties van mensen om je heen
Onuitgesproken spanning in een ruimte
Non-verbale signalen, zoals gezichtsuitdrukkingen of lichaamstaal
Interne prikkels
Prikkels die vanuit jezelf komen.
Voorbeelden:
Hongergevoel, vermoeidheid, pijn of hormonale veranderingen
Gedachten en piekeren
Emoties zoals angst, blijdschap of boosheid
Wat is overprikkeling?
Overprikkeling ontstaat wanneer er meer prikkels binnenkomen dan je hersenen en zenuwstelsel op dat moment kunnen verwerken.
We onderscheiden twee vormen:
Acute overprikkeling – een plotselinge sterke prikkelbelasting, bijvoorbeeld door een conflict of drukke omgeving.
Chronische overprikkeling – langdurige overbelasting doordat er structureel te weinig hersteltijd is.
Waarom HSP extra gevoelig zijn voor prikkels
Een hoogsensitief brein verwerkt prikkels diepgaand. Dat betekent:
Je merkt meer details op die anderen ontgaan.
Je verwerkt niet alleen de prikkel zelf, maar ook de context en emoties eromheen.
Je hersenen blijven langer actief, ook nadat de prikkelbron weg is.
Deze diepgaande verwerking maakt HSP’s creatief, empathisch en opmerkzaam, maar zorgt er ook voor dat prikkels zich sneller opstapelen en overprikkeling op de loer ligt.
Belangrijkste signalen en kenmerken
- Gevoel van angst of overweldiging
- Piekeren
- Je bent snel geïrriteerd & valt makkelijk uit naar anderen
- Uitgeput gevoel
- Het zweet breekt je uit
- Slaapproblemen
- Je voelt je wankel
- Bonkend hart
- Je maag komt in opstand
- Concentratie- en geheugen problemen
- Je hebt een gevoel van kortsluiting in je hoofd
- Blozen
- Gespannen spieren (vooral in je nek of kaken)
- Opvliegers
- Plotsklaps leeg of moe voelen
*Ieder mens is uniek deze kenmerken kunnen daarom per persoon verschillen
Zelfreflectie: herken je dit bij jezelf?
Stel jezelf de volgende vragen:
Voel ik me vaak “vol” in mijn hoofd, alsof er geen ruimte meer is?
Heb ik na een drukke dag veel tijd nodig om te herstellen?
Vermijd ik prikkelrijke situaties zoals drukke bijeenkomsten of feestjes?
Merk ik dat ik vaker lichamelijke spanning ervaar zonder medische oorzaak?
Herken je meerdere van deze punten, dan is de kans groot dat overprikkeling een rol speelt.
Wat zijn de gevolgen van chronische overprikkeling?
Wanneer je langdurig te veel prikkels te verwerken krijgt zonder genoeg rustmomenten, blijft je zenuwstelsel continu overbelast. Dit kan leiden tot aanhoudende vermoeidheid, lichamelijke klachten zoals hoofdpijn of spierspanning, en een verzwakt immuunsysteem.
Ook je emoties raken uit balans: je wordt prikkelbaarder, somberder en je concentratie neemt af. Als dit te lang doorgaat, kan het uiteindelijk uitmonden in een burn-out of overspanning. Tijdig herkennen en herstellen is daarom essentieel om je balans terug te vinden.
Praktische HSP tips om overprikkeling te verminderen
1. Herstelmomenten inbouwen
Plan meerdere korte rustmomenten door de dag. Al vijf minuten stilte kan je zenuwstelsel helpen herstellen.
2. Prikkelmanagement
Minimaliseer schermtijd.
Vermijd te veel afspraken achter elkaar.
Creëer een rustige, opgeruimde leefomgeving.
3. Lichaamsbewustzijn
Wandelen of ademhalingsoefeningen.
Pilates, yoga etc
4. Emotionele verwerking
Schrijf je gedachten op of praat met iemand die je vertrouwt.
5. Grenzen stellen
Leer vriendelijk maar duidelijk nee te zeggen.
6. Professionele begeleiding
Een HSP coach kan je helpen patronen te doorbreken en veerkracht op te bouwen.
Veelgestelde vragen over overprikkeling
Moeheid verdwijnt meestal na een goede nachtrust. Bij overprikkeling blijven de klachten aanhouden, zelfs als je hebt geslapen. Vaak merk je ook emotionele prikkelbaarheid, een vol hoofd en moeite met concentreren.
Dat varieert per persoon. Bij acute overprikkeling kan een paar uur rust soms al helpen, terwijl chronische overprikkeling dagen tot weken herstel kan vragen. Vroegtijdig herkennen versnelt het proces.
Ja. Veel HSP’s ervaren spierspanning, hoofdpijn, maag- of darmklachten, hartkloppingen of slaapproblemen. Deze klachten ontstaan doordat je zenuwstelsel continu op “aan” staat.
Plan dagelijks hersteltijd.
Stel prioriteiten en zeg vaker nee.
Zorg voor voldoende slaap en regelmaat.
Creëer een rustige leefomgeving met zo min mogelijk overbodige prikkels.
Overweeg begeleiding door een HSP coach.
Tot slot, herken overprikkeling op tijd
Overprikkeling is een veelvoorkomend thema bij HSP’s. Door de signalen tijdig te herkennen en actief herstelmomenten in te plannen, kun je voorkomen dat je langdurig uit balans raakt.
Wil je persoonlijke begeleiding bij het omgaan met overprikkeling? In de praktijk in Haaften of via online sessies help ik je stap voor stap om rust en veerkracht op te bouwen.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Bewaar voor later op Pinterest:
2 Reacties
Kun je meer last hebben van overprikkeling na chemo behandelingen?
Hoi Paula,
Dat kan zeker. Vergelijk het met een nacht slecht slapen: het lichaam heeft het elders druk en minder capaciteit om prikkels te verwerken. Dit kan overprikkeling, emoties & piekeren versterken.
Sterkte met de chemo. <3