Om parentificatie in je jeugd te kunnen herkennen is het belangrijk om te weten wat de signalen zijn die in je volwassen leven nog kunnen doorwerken. Als je hoogsensitief bent, kunnen de HSP talenten bijvoorbeeld doorslaan en ten koste van jezelf gaan. In dit artikel leer je daar meer over en ontdek je de belangrijkste signalen waaraan je kunt herkennen of je als volwassene nog steeds de gevolgen van parentificatie ondervindt.
In dit artikel:
- Parentificatie
- Mijn jeugd is toch al voorbij?
- HSP talenten en parentificatie
- 7 signalen van parentificatie in je jeugd als HSP
- Boekentips
Parentificatie
Wanneer er onvoldoende ruimte is voor jouw eigen behoeften en ontwikkeling, leer je overlevingsmechanismen aan om met de situatie om te gaan. Als het bijvoorbeeld niet goed gaat met een van je ouders, ben je als kind in een kwetsbare positie en afhankelijk van hen. Om ervoor te zorgen dat je ouders voor jou kunnen blijven zorgen, neem je onbewust hun rol over. Je begint voor je ouder te zorgen en fungeert als hun steunpilaar. Dit verschijnsel, waarbij het kind de rol van de ouder op zich neemt, wordt parentificatie genoemd. In deze situatie worden de traditionele rollen omgedraaid, en vervul jij als kind de verantwoordelijkheden die eigenlijk bij de ouder horen.
💡 Lees ook: Hoogsensitiviteit en parentificatie
Mijn jeugd is toch al voorbij?
Regelmatig hoor ik mensen in de praktijk verzuchten, hoezo heb ik er nog last van, mijn jeugd ligt toch al achter mij? Kenmerkend voor je jeugd is dat je in die periode van alles over het leven en jezelf leert. Hiervoor is het belangrijk dat er voldoende ruimte is om te kunnen leren.
Dat wil zeggen:
- Dat het oké is dat je fouten maakt en je ouder(s) er altijd voor je zijn.
- Dat je begeleid wordt bij gebeurtenissen in het leven die soms heel eng zijn. Context en uitleg zijn noodzakelijk. Bijvoorbeeld dat ruzie tussen je ouders niet over jou gaat.
- Dat je ouders trots op je zijn en van je houden en dit regelmatig laten blijken.
- Dat je onbezorgd kan ontdekken hoe het leven werkt en waar de grenzen liggen.
Waren je ouders door omstandigheden langdurig druk met zichzelf of andere gezinsleden bezig, dan konden ze deze ruimte onvoldoende aan je bieden.
Bijvoorbeeld door:
- Ziekte van henzelf of een ander lid van het gezin.
- Een scheiding van ouders waarbij je als kind betrokken wordt bij bepaalde volwassen thema’s zoals financiën.
- Psychische problemen en/of verslavingsproblematiek waardoor de ouder weinig aandacht voor je heeft, weinig kan hebben of zelf vanuit de problematiek veel aandacht vraagt.
- Het worstelen van de ouder met hun eigen gevoelens en het delen hiervan met jou als kind.
- Ouders die zelf ook te maken hebben gehad met parentificatie. Je ziet dan dat dit generatie op generatie is doorgegeven.
HSP talenten en parentificatie
Veiligheid is een basisbehoefte voor ieder mens. Ben je hoogsensitief, dan merk je onveiligheid sneller op en kun je hier extra last van ondervinden. Parentificatie in je jeugd betekent dan ook dat je langdurig in onveiligheid bent opgegroeid. Hierdoor kan je stresslevel chronisch verhoogd raken en zijn veel HSP talenten vaak doorgeslagen naar het niveau van overlevingsmechanismen. Ze kunnen daarmee signalen zijn waaraan je parentificatie kan herkennen. Belangrijk om te weten is dat deze signalen losstaand ook andere oorzaken kunnen hebben.
Ik noem er een paar:
- Dienstbaarheid wordt pleasen (ten koste van jezelf).
- Weloverwogen keuzes maken wordt eindeloos piekeren en vermijden (van wat jij eigenlijk nodig hebt) .
- Empathie wordt sympathie voor de ander (meeleven wordt medelijden).
- Je opmerkzaamheid wordt hypervigilantie (chronisch alert).
- Betrokkenheid wordt de reddersrol (naar anderen).
- Je intuïtie en angst lopen door elkaar heen (voelt het niet goed of is het je angst die je een verkrampt, naar gevoel geeft?)
- Zorgvuldigheid schiet door naar perfectionisme. Details zien is mooi, maar als je bang bent om het niet goed genoeg te doen kun je te veel bezig zijn met het te perfectioneren.
💡 Lees ook: Hoogsensitief & KOPP
7 signalen van parentificatie in je jeugd als HSP
1. Oververantwoordelijkheid
Een van de talenten van jou als HSP is je verantwoordelijkheid. Een mooie eigenschap, anderen kunnen op jou bouwen. Voelde je je daarnaast als kind vaak verantwoordelijk voor de (letterlijke of figuurlijke) verzorging van je ouders of broers en zussen, zelfs als dat eigenlijk niet jouw taak zou moeten zijn? Nam je volwassen taken op je, zoals koken, schoonmaken, organiseren of het regelen van financiële zaken? Dan is de kans groot dat je je oververantwoordelijk bent gaan voelen.
Zoek je altijd naar de fouten bij jezelf en verzin je gemakkelijk excuses waarom het niet aan de ander ligt? Denk bijvoorbeeld aan begrip hebben voor hoe de ander zich voelt of waar de ander vandaan komt.
Ben je steeds weer op zoek naar manieren om jezelf te ontwikkelen omdat je geen fouten mag maken van jezelf? Twijfel je vaak aan wat je doet of zegt?
2. Overalert de wereld scannen
Een van de hoofdkenmerken van hoogsensitiviteit is je opmerkzaamheid: je neemt meer prikkels waar (zowel in de buitenwereld als in jezelf). Dit is een mooie aanvulling in de samenleving; je signaleert daarmee namelijk veranderingen in sferen of emoties bij anderen, je kunt genieten van de kleine dingen en het zorgt ervoor dat je de puntjes op de i zet. Had je als kind te zware verantwoordelijkheden, dan leidde dat automatisch tot een onveilige leefomgeving met zorgen en stress. Je moest de omgeving continu scannen zodat je in kon springen waar nodig. Dit vereist vaak later in je leven nog steeds een voortdurende alertheid op veranderingen in je omgeving. De oorspronkelijke opmerkzaamheid schiet dan door en wordt een last. Iets kleins kan door dit systeem namelijk al aangezien worden voor gevaar of iets dat jij zou moeten oplossen. Je brein vindt het misschien niet eens logisch, maar je stresssysteem schiet direct aan en gaat (automatisch) in actie. Je kunt hierdoor ook last krijgen van slaapstoornissen, nachtmerries, angstaanvallen of chronische stressklachten.
3. Zelfbeeld en identiteit
Veel HSP voelen zich al jong anders. Komt daar parentificatie in je jeugd bij, dan heb je nog minder ruimte om jezelf als HSP te zijn. Je was druk bezig om voor anderen te zorgen, bijvoorbeeld door niet tot last te zijn. Zodoende leer je niet dat je prima bent zoals je bent en dat er voor jou vanzelfsprekend ruimte is. je ouder(s) waren er simpelweg niet toe in staat je die ruimte te geven. Vaak vertaalt zich dat in een laag zelfbeeld dat ook op latere leeftijd nog een rol speelt. Je voelt je minder waard en hebt bijvoorbeeld het gevoel dat je alleen iets betekent als je er (continu) voor de ander bent.
4. Je kunt zo goed luisteren
Als HSP kun je je vaak goed inleven in de ander. Deze empathische vermogens zorgen ervoor dat een ander graag zijn of haar verhaal aan je vertelt. Wanneer je in je jeugd ook automatisch de emotionele steunpilaar voor je ouders(s) was door naar hun problemen te luisteren en hen te troosten, is het voor jou normaal geworden om vooral met de ander bezig te zijn. Terwijl ook jij als kind (en later als volwassene) een luisterend oor nodig had, in het bijzonder van je ouder(s). Je kunt hierdoor de overtuiging hebben opgedaan dat jij er altijd voor een ander moet zijn, ongeacht je eigen behoefte van dat moment. Gecombineerd met punt 1, zorg je dan nog steeds te veel voor de ander, waar deze zijn of haar eigen verantwoordelijkheid heeft (op minderjarige kinderen na).
5. De ouderrol, altijd voor de ander klaar staan
Rekening houden met de belangen van anderen en je betrokkenheid geeft je een vriendelijke uitstraling naar de buitenwereld als HSP.
Maar als dit in je jeugd gepaard ging met het opzij zetten van je eigen behoeften, wensen en gevoelens om voor je ouders of andere gezinsleden te zorgen, dan is dit uit balans geraakt
- Ving jij altijd je broertjes en/of zusjes op? Zorgde je ervoor dat ze op tijd naar school gingen of nam je beslissingen die normaal gesproken door ouders genomen worden?
- Was je ook voor hen meer een ouder dan een kind?
- Loste je als kind jouw eigen problemen zo veel mogelijk zelf op en stond je er regelmatig alleen voor?
- Heb je nu bijvoorbeeld regelmatig moeite om ‘nee’ te zeggen en voel je je schuldig als je tijd voor jezelf neemt?
- Merk je dat je altijd het gevoel hebt dat je anderen moet redden?
Dan is de kans groot dat dit op latere leeftijd nog steeds zo gaat. Bijvoorbeeld doordat je vindt dat je altijd klaar moet staan wanneer je ouders, broertjes en zusjes of anderen (met name mensen die regelmatig met zichzelf worstelen) hun verhalen delen of je op een andere manier om hulp vragen. Dit kan, samen met de overige punten in dit artikel, een duidelijk signaal van parentificatie in je jeugd zijn.
6. Sociale isolatie
Hoogsensitieve mensen hebben over het algemeen niet hordes vrienden. Veelal heeft een aantal echt goede vrienden waarmee je diepgaande gesprekken kunt voeren de voorkeur. Maar als je in je jeugd bezig was met het zorgen voor je ouders en wellicht andere gezinsleden, dan kom je ook minder toe aan sociale contacten. Bovendien ben je gewend geraakt om klaar te staan, dus ook in het latere leven kan dit nog een bepalende rol spelen. Vraag je weleens hulp of los je je problemen nog steeds zelf op en ben je nog druk bezig met het klaarstaan voor anderen? Kun je nu bezig zijn met jouw eigen behoeften en heb je vrienden die daarbij aansluiten? Als het antwoord nee is of (te) weinig, dan is er nog steeds een onbalans. Dit komt vaak in het volwassen leven nog voor.
💡 Lees ook: Eenzaamheid en hoogsensitiviteit, met 8 tips
7. Keuzes maken is lastig
Als HSP maak je door middel van de diepgaande verwerking in hun HSP brein vaak weloverwogen keuzes. Het duurt misschien wat langer, maar het hoeft zeker geen belemmering te zijn. Sterker nog, het heeft allerlei voordelen, zoals goed nadenken over gevolgen bijvoorbeeld. Als je merkt dat je alleen maar veilige keuzes maakt (die niet kunnen leiden tot eventuele afwijzing bijvoorbeeld), in doemscenario’s denkt of de beslissing laat afhangen van anderen, dan is dit een onbalans die heel goed door parentificatie kan zijn ontstaan.
Tot slot
Dit waren 7 signalen van parentificatie in je jeugd. Herken je je hierin en heb je er veel last van? Dan is het belangrijk om de balans in jezelf weer te herstellen. Als je te maken had met een ouder met psychische problemen en/of verslavingsproblematiek in je jeugd, lees dan ook het artikel HSP en KOPP even door.
Boekentips
Wil he hier meer over lezen? Check dan ook eens deze boeken.
Lindsay C. Gibson – Ongezien opgegroeid
Als je als kind hebt geleerd altijd alert te zijn op de stemming van je ouders, is er weinig ruimte geweest voor jouw eigen emotionele ontwikkeling.
Mark Kinet – Parentificatie
Met parentificatie wordt bedoeld dat het kind op oneigenlijke wijze verantwoordelijk wordt (gemaakt) voor het welbevinden van de ouders.
Jasmin Lee Cori – De emotioneel afwezige moeder
Was je moeder vroeger vaak te druk, te moe, afwezig of afstandelijk? Of ging al haar aandacht naar haar eigen (mentale) gezondheid?
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Bewaar voor later op Pinterest:
