Welke inspirerende boodschap heeft de honingbij voor ons mensen? De honingbij werkt niet zomaar effectief samen, daar zijn een aantal belangrijke aspecten voor nodig stelt imker Ramon Hagedoorn in zijn boek het bijeffect. Ik ga er graag dieper op in om je te inspireren jouw samenwerking te toetsen voor meer effectiviteit en betere resultaten. Want er zijn een aantal relevante dingen die we van de honingbij kunnen leren.
Ook lees je verderop een aantal praktische tips om de bijen en hommels een handje te helpen bij hun voortbestaan. De roep dat bijen belangrijk zijn voor onze natuur wordt inmiddels al een aantal jaren steeds sterker. De aantallen nemen drastisch af en dat heeft een effect op onze biodiversiteit.
In 2 artikelen over bijen komen deze aspecten aan bod:
6 dingen die we van de honingbij kunnen leren & red de bij!
- Ik ga dieper in op de samenwerking van honingbijen
- Wat kan je zelf doen voor de bij? Praktische tips hoe je de bijen en daarmee onze biodiversiteit een handje kan helpen.
Hoe de samenwerking van bijen overeenkomt met hoogsensitiviteit
- De samenwerking van honingbijen versus de samenwerking van de mens.
- Hoe de samenwerking van bijen lijkt op hoogsensitiviteit.
Biodiversiteit
Als je het woord biodiversiteit ontleed kom je vrij vertaald op ‘diversiteit van leven’ uit. Dit omvat flora en fauna en is noodzakelijk voor het evenwicht in de natuur. Dit is ook uitermate belangrijk voor onze behoeften als mens. Wij danken namelijk zuurstof, voedsel, water en grondstoffen voor kleding, medicijnen, brandstof en huisvesting aan de natuur.
En dat gaat niet vanzelf, een ecosysteem kent een diversiteit aan soorten om in evenwicht te blijven. Haal je daar een soort tussenuit dan heeft dit direct zijn weerslag op de balans. Bijen hebben hierin een belangrijke functie middels het bestuiven van landbouwgewassen en bloemen. De honingbij heeft voor deze functie namelijk een fascinerende manier van samenwerken waar ik graag dieper op in ga. Onderaan dit artikel vind je ook nog een aantal tips om de bij en de biodiversiteit in het algemeen te helpen.
6 x hoe de honingbij effectief samenwerkt
1. Een gezamenlijk doel
Bijen opereren zelfstandig, maar hebben wel een gezamenlijk doel en dat is de missie om te overleven. Alles is daarop gericht, ook al zijn er lastige omstandigheden, bijen passen zich flexibel aan met het lange termijn doel voor ogen: overleven. Wij mensen doen dat met veel processen omgekeerd stelt Hagedoorn in zijn boek: ‘Als ik het handelen van mensen en bijen vergelijk, doen wij vaak langdurig hetzelfde, vanuit steeds wisselende missies voor de korte termijn.’
Welke langetermijnvisie hebben wij als mens eigenlijk? En als je kijkt naar je werkplek, draagt je kantoor, organisatie, vereniging, een duidelijke visie uit? Een sector waar dit bijvoorbeeld heel duidelijk wel aan de orde is, is de gezondheidszorg. Neem een ziekenhuis: alles is gericht op het behandelen en genezen van een mens. In deze coronatijd is dit nog beter zichtbaar, omdat je ziet dat een ziekenhuis afdelingen sluit om prioriteit te stellen aan de crisis, verplegend personeel van andere afdelingen bijspringt en het bovendien normaal is om dag en nacht te werken en langer door te werken. En dat ondanks de personeelstekorten. Het hebben van een gezamenlijk lange termijn doel, kan dus bijdragen aan een effectieve manier van samenwerken.
2. Een binding aan het doel
Honingbijen zijn één met het collectief. Het doet denken aan de Borg in Star Trek. Ze zijn een collectief, onderling verbonden aan het doel om te overleven. Alles wat ze doen staat in het teken daarvan en dat bindt ze aan elkaar. Bij bijenvolken is (net als bij de Borg) de koningin het bindmiddel. Ze is immers de moeder van alle werkbijen die in verschillende functies aan het collectieve doel werken.
Mensen verschillen op dit punt van bijen. We zijn namelijk individueel en werken in verschillende kleinere groepen samen (denk aan gezin, familie, werk, hobby enz). Wij binden ons dus ook op andere manieren. Wat mij betreft zit dit meer in behoeften als interesses, zingeving, verlangens en drijfveren en soms in doorzettingsvermogen om ook als het even niet leuk is, toch door te gaan. Dit bindt ons aan elkaar en aan het gezamenlijke doel. Teveel vrijblijvendheid werkt niet en is ook niet motiverend. Enige kaders hebben we wel nodig zolang we maar zelfstandig keuzes kunnen maken.
3. Overzichtelijke samenwerking
De honingbij heeft een overzichtelijke manier van samenwerken met duidelijke taken en ze zijn bovendien bereid om meerdere rollen te vervullen, afhankelijk van wat er op dat moment nodig is. Oftewel ze werken zelfstandig en stellen prioriteiten met het gezamenlijk doel voor ogen. In een bijenvolk is er bovendien geen echte hiërarchie. Bijna elke bij is in staat elke handeling uit te voeren en is dus flexibel inzetbaar.
Mensen zitten in hun functies veel meer vast in begrenzingen met als gevolg dat als ergens een gat valt en dit onder niemands functie valt, het proces stagneert omdat het niet direct wordt opgepakt. Dit maakt de samenwerking van mensen omslachtig, want er moeten dan steeds weer nieuwe constructies bedacht worden om de gaten te dichten. En voor je het weet zit je met een hele lading hulpconstructies. In regels en wetten kan dit tot kafkaiaanse praktijken leiden waar niemand meer wijs uit wordt en tot allerlei problemen kan leiden. Denk maar aan de recente toeslagenaffaire. Hou de samenwerking dus eenvoudig en daarmee overzichtelijk.
💡 Lees ook: Wat doe je allemaal op de automatische piloot?
4. Zelfstandig werken
In de bijenwereld wordt niemand aangestuurd door een ander. De honingbij opereert zelfstandig: hij kijkt eerst wat nodig is en komt dan pas in actie. Dit is mijn favoriete onderdeel van honingbijen, omdat het ongelofelijk functioneel is (en daar hou ik van).
Hoewel bijen in een collectief zitten en een helder collectief doel hebben, is niet elke bij een exacte kopie van de ander. Er zit een verscheidenheid in slordige, vlijtige, perfectionistische en luie bijen aldus Hagedoorn. Maar ze dragen wel allemaal zelfstandig bij aan de samenleving nadat ze eerst hebben gekeken naar wat er nodig is.
En dat kijken wat er nodig is doen ze door eerst een tijdje ogenschijnlijk niets te doen en simpelweg te observeren. Hagedoorn noemt dit een toerist zijn. Bijen doen dit zowel in hun nest als daarbuiten wanneer ze beginnen met vliegen. En wanneer ze hebben begrepen wat er nodig is, gaan ze niet eerst hun functieomschrijving erop nalezen of op de klok kijken of het nog binnen werktijd valt, maar direct in actie.
Hoe grootschaliger de samenwerking, hoe makkelijker het onoverzichtelijk kan worden en hoe groter de kans dat je afhankelijk bent van allerlei afdelingen, leidinggevenden enz. Het is vrij lastig zelfstandig te opereren als alles helemaal muurvast ligt. Ergens aan bijdragen waarvan je het geheel niet kunt overzien en bovendien het gezamenlijke doel onduidelijk is activeert doorgaans niet je zelfstandigheid.
5. Gevoeligheid voor omstandigheden en prioriteiten stellen
Een bijenvolk heeft te maken met allerlei veranderende invloeden zoals het weer, de temperatuur, een nieuwe locatie als ze verhuisd zijn door een imker, het aanbod van bloeiende bloemen, een overleden of vertrokken koningin. Regent het, dan stoppen bijen bijvoorbeeld met vliegen en de taken die ze buiten hebben en gaan ze een taak in huis uitvoeren. Er kan vanalles gebeuren en het bijenvolk weet zich dan als geen ander aan te passen. Ze gaan niet eerst vergaderen over wat er moet gebeuren, maar ze stellen onmiddellijk prioriteiten vanuit de nieuw ontstane situatie en gaan direct handelen.
In feite gebeurt bij mensen hetzelfde: als de nood hoog is komen we in actie. Let hier op het woordje ‘als’. Omdat we met onze grootschalige samenwerkingen op zoveel terreinen half afhankelijk zijn geworden van allerlei organisaties om ons heen hebben we ook gezorgd voor allerlei voorzieningen. En als dat nog niet genoeg is verzekeren we ons met allerlei verzekeringen nog eens extra van voorzieningen mocht er iets mis gaan. Oftewel, we zijn minder flexibel geworden in het aanpassen aan veranderingen en prioriteiten stellen als je dat vergelijkt met de tijd dat we nog jagers-verzamelaars waren.
We verwachten dat met alle hulpconstructies, voorzieningen en almaar oplopende economie dat de wereld wel gewoon doordraait. En toen brak de corona crisis uit. We snapten er niks van dat ons leven opeens veranderde en gingen van schrik massaal wc-papier inslaan. Ik chargeer, want hier zit een oersysteem in het brein achter, maar het was natuurlijk niet bepaald efficiënt of noodzakelijk voor deze crisis.
Er is één land dat direct effectief ingreep: Nieuw Zeeland. Ze wachtten niet tot de besmettingen op zouden lopen, maar grepen bij 102 besmettingen hard in door de grenzen te sluiten en een zeer streng beleid te voeren voor inwoners die terugkeerden naar het land. 14 dagen in een quarantaine hotel en 2 negatieve corona testen verder mag je het land in. Met als gevolg dat het land al maanden corona vrij is en mensen in vrijheid kunnen leven. Inmiddels zijn er wel meer besmettingen bijgekomen, maar door het steeds directe en harde ingrijpen blijft de schade daar nog steeds zeer beperkt.
💡 Heb je New Amsterdam (Netflix) al gezien? Het is één van mijn favoriete series waarin een nieuwe medische directeur van een ziekenhuis alle regels aan zijn laars lapt en gaat doen wat nodig én effectief is. Zijn motto is simpel en doeltreffend: ‘How can I help?’
6. Het is niet elke dag feest - mindere dagen
Bijen zijn op hun best als de temperatuur 12 graden of hoger is. Kou zoals in de winter is in feite een soort crisistijd. Bijen kunnen dan niet ver vliegen. Als het warm weer is kunnen ze veel verder vliegen en dus veel meer werk verzetten. Voor ons mensen geldt dat wij het liefst willen dat het elke dag feest is. Maar zo werkt het niet.
Het is nou eenmaal een gegeven dat we goede en mindere dagen hebben. Vrouwen merken dit bijvoorbeeld maandelijks. Vlak voor de menstruatie dalen de hormonen wat kan zorgen voor een chagrijnig of down gevoel. Het hoort erbij en dat wordt een stuk gemakkelijker als je kunt accepteren dat dit heel natuurlijk is. Zelfs als je niet precies waarom je een off-day hebt, werkt het wel het beste er niet tegen te vechten.
Psychiater Dirk de Wachter schreef er zelfs een boek over, De kunst van het ongelukkig zijn. Hij stelt daarin dat streven naar het geluk als levensdoel een vergissing is en dat we meer ogen moeten hebben voor elkaar.
💡 Help de bij!
Bijen, ook de solitaire soorten, hebben dus een cruciale rol in de natuur, namelijk het bestuiven van bloemen. De koffieplant bijvoorbeeld, die aan de wieg staat van jouw kopje koffie is afhankelijk van de bij. En terwijl de mensheid verder groeit en steeds meer ruimte nodig heeft om te wonen of voedsel te verbouwen, komen de bijen en ook andere diersoorten in het gedrang. Gelukkig kun je er een aantal dingen aan doen, ook op je balkon.
> Planten die bijen aantrekken
Zorg voor vaste planten die bijen aantrekken. Dit kan zowel in de grond als in potten als je een balkon hebt. Om je op weg te helpen hieronder een aantal suggesties voor bijvriendelijke planten (er zijn er nog veel meer!):
- Afrikaanse lelie
- Akelei
- Anemoon
- Anjer
- Aster
- Blauwe strobloem
- Christoffelkruid
- Duizendblad
- Dropplant
- Duifkruid
- Engels gras
- Ezelsoor
- Fijnstraal
- Gebroken hartje
- Japanse anemoon
- Klokjesbloem
- Korenbloem
- Kruipend zenegroen
- Leverkruid
- Loodkruid
- Monnikskap
- Muurbloem
- Muurpeper
- Nagelkruid
- Ooievaarsbek
- Ridderspoor
- Salie
- Schoenlappersplant
- Siberische Eidelweiss
- Steentijm
- Stekelige berenklauw
- Stokroos
- Vingerhoedskruid
- Wolfsmelk
- Zeeuws knoopje
- Zonnehoed
- Zonneroosje
> Een bijenhotel in je tuin / op je balkon
De honingbij leeft in grote volken waar imkers een belangrijke rol spelen. Maar er zijn ook vele soorten solitaire bijen. Helaas gaat het niet goed met de bijen in Nederland, de aantallen gaan hard achteruit blijkt uit het basisrapport voor de rode lijst bijen dat in 2018 verscheen. Onze hulp als mens is nodig. Naast de juiste planten kun je met een bijenhotel soorten zoals metselbijen als behangersbijen de gelegenheid geven te nestelen waarna ze eenmaal uitgekomen eveneens gaan bestuiven.
> Bijenzwerm
Heb je een nest of zie je een zwerm bijen ergens hangen? Meld dit dan aan een imker in jouw buurt. Deze zorgt ervoor dat de bijen elders hun nuttige werk kunnen voortzetten.
> Werk mee aan de biodiversiteit
Behalve bovengenoemde opties kun je ook op andere manieren je steentje bijdragen aan de biodiversiteit:
- Bestaat je tuin voornamelijk uit tegels? Behalve dat water hierdoor minder goed weg kan lopen met alle gevolgen van dien (zoals minder water in de grond) verkleint dit ook de ruimte voor insecten, allerlei kleine zoogdieren en vogels.
- Heb je de mogelijkheid dan zijn hagen, heggen en houtwallen in plaats van schuttingen goed voor kleine vogelsoorten zoals mussen.
- Plaats een vogelbadje in je tuin, zodat vogels bij warm weer water kunnen drinken.
💡 Wil je meer de diepte in over biodiversiteit? Lees dan dit uitgebreide rapport voor meer biodiversiteit in Bloemendaal ter inspiratie eens door.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Wil je HSP tips in je mailbox ontvangen?
+ gratis HSP minigids
Bewaar voor later op Pinterest:
Nog geen reacties. Reageer hieronder!