Hoogsensitiviteit en Acceptance and Commitment Therapy (ACT) zijn in mijn praktijk vaak een goede combinatie. Maar wat is ACT eigenlijk? En waarom werkt dit zo goed bij HSP? Ik ga je in dit artikel alles uitleggen over HSP en ACT, zodat je dit als therapievorm kunt overwegen wanneer je merkt dat je worstelt met je hoogsensitiviteit.
Wat is Acceptance and Commitment Therapy, afgekort tot ACT?
ACT is een derde generatie gedragstherapie, waarmee je op een flexibele manier leert om te gaan met de problemen die je in het leven tegenkomt. Tegelijkertijd investeer je in de dingen in je leven die echt belangrijk voor je zijn. Deze combinatie binnen ACT stimuleert je veerkracht.
Acceptance and Commitment Therapy is ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Steven C. Hayes. Binnen de therapie ligt de focus op het onderscheid tussen zaken die je niet kunt direct beïnvloeden (gedachten, gevoelens en fysieke sensaties) en je eigen gedrag ten opzichte van deze ervaringen waar je wel een directe invloed op hebt.
De therapie wordt vormgegeven in 6 kernprocessen:
- Vermijden of acceptatie: De bereidheid om (vervelende) gevoelens, (negatieve) gedachten en fysieke sensaties toe te laten in plaats van ertegen te vechten door ze bijvoorbeeld te vermijden.
- Fusie of defusie: Loskomen van de identificatie (fusie) met je gedachten, zodat deze niet meer automatisch je gedrag bepalen maar in plaats daarvan een keuze hebt.
- Mindfulness in het hier en nu: in het moment zijn met alles wat er is zonder je gevoelens of gedachten te sturen, om te buigen of op een andere manier aan te passen.
- Zelfconcept of het Zelf als context: door middel van verhalen kun je allerlei beperkende zelfconcepten over jezelf hebben gecreëerd. Wanneer je kijkt naar wat zich binnen in jouw gedachten en gevoelens afspeelt, zonder jezelf ermee te identificeren ontstaat er ruimte om te zijn (het Zelf als context in samenhang met de omgeving).
- Waarden: wat is voor jou belangrijk in het leven? Bijvoorbeeld je gezondheid, relaties, vriendschap, ontwikkeling, spiritualiteit, creativiteit en in hoeverre geef je hier ruimte aan in je leven?
- Toegewijde actie (commitment): ben je bereid met commitment aan je waarden te werken en daarvoor ook echt concrete stappen te zetten?
💡 Lees ook: Ik zoek een HSP coach, waar moet ik op letten?
ACT en wetenschap
Er zijn al heel wat onderzoeken naar ACT geweest en inmiddels is deze therapie erkend als een evidence based therapy voor de depressieve stoornis, verschillende angststoornissen, dwangstoornis, psychose en chronische pijn. Omdat uit meerdere onderzoeken blijkt dat HSP’s vatbaarder kunnen zijn voor depressies en angsten, is dit alleen al op basis daarvan ACT een goede optie voor hoogsensitieve mensen.
Hoogbegaafdheid en ACT: Ana Bloemraad deed in 2021 kleinschalig onderzoek naar ACT en hoogbegaafdheid. In de praktijk zie ik ook regelmatig mooie resultaten met ACT en hoogbegaafde HSP’s. Voor zover ik weet is er naar HSP en ACT nog geen onderzoek gedaan.
Hoogsensitiviteit en Acceptance and Commitment Therapy
In tegenstelling tot cognitieve therapieën waarmee je anders gaat denken, gaat ACT vooral over het ervaren en voelen van wat er is. Het hoeft niet veranderd of aangepast te worden: alles mag er gewoon zijn, het is allemaal onderdeel van jouw ervaring van dat moment. Daarom is de combinatie van het persoonskenmerk hoogsensitiviteit en Acceptance and Commitment Therapy ook zo ideaal: HSP’s doen namelijk veel op gevoel en ze ervaren gevoelens regelmatig als intens.
Hoogsensitiviteit en ontwikkelde vermijdingsstrategieën
Dat betekent extra genieten als het fijne gevoelens zijn, maar de onaangename gevoelens en gedachten als extra onprettig ervaren. En daar willen we als mens het liefst zo snel mogelijk vanaf. Veel HSP’s hebben dan ook vermijdingsstrategieën voor deze gevoelens en situaties waar ze mogelijk kunnen ontstaan ontwikkeld. Maar of die zo behulpzaam zijn valt te bezien want daarmee ontneem je jezelf tegelijkertijd ook allerlei kansen voor een waardevol leven, een belangrijke pijler in ACT.
Afwijzingsgevoeligheid bij HSP
Als je bang bent voor afwijzing, heb je last van afwijzingsgevoeligheid (rejection sensitivity). Dit ontstaat vrijwel altijd door negatieve gebeurtenissen in je leven. Vaak in je jeugd, maar het kan ook later in je leven ontstaan. Van een impactvolle gebeurtenis tot een langdurige periode van afwijzing (van licht tot zwaar), er zijn tal van oorzaken voor.
Bijvoorbeeld door pesten, herhaaldelijke opmerkingen dat je anders moet zijn dan je (sensitieve) zelf, zware omstandigheden in je privé- of werksfeer, een destructieve relatie enzovoorts. Om jezelf te beschermen ben je strategieën gaan ontwikkelen om de pijn van afwijzing te voorkomen. Ook als het niet meer aan de orde is zal je systeem je er nog steeds voor waarschuwen. Dit is niet raar, wel een last om mee te leven.
De vraag is, hoe kun je dat het beste doen? ACT is er niet op gericht dat er iets moet verdwijnen, maar door al je gevoelens toe te laten en te kijken naar je waarden transformeert er soms wel degelijk het een en ander op wonderbaarlijke wijze. Juist omdat het niet moet, maar bijvoorbeeld op dit moment in je leven niet meer aan de orde is en je hier-en-nu andere keuzes maakt. Zodra je dit in veiligheid en op jouw tempo aangaat, geef je jezelf daar de ruimte voor.
💡 Lees ook: Ben je gevoelig voor afwijzing?
Met gebruik van metaforen
Veel HSP’s denken in beelden en laat ACT als hulpmiddel nu net veel gebruik maken van metaforen om zo bepaalde systemen in jezelf te spiegelen. Ik maak in de praktijk al jaren gebruik van heel wat metaforen die vaak aanzetten tot bewustzijn. Sinds ik ACT inzet is dat alleen nog maar groter geworden en het werkt vaak direct doeltreffend. Het helpt om zo van een afstandje naar je eigen processen te kijken en jezelf er met beelden aan te herinneren wat er gebeurt (en dit roept dan automatisch ook de vraag op of je dit wel wilt).
HSP en ACT, is het dé oplossing?
Ben je enthousiast geworden over ACT? Mooi, want dit zou weleens een goed alternatief kunnen zijn als je de ervaring hebt dat cognitieve therapieën niet goed voor je gewerkt hebben. Hoogsensitiviteit en Acceptance Commitment Therapy hebben namelijk beiden het gevoelsaspect hoog in het vaandel staan.
Bespreek deze therapievorm dan zeker met je psycholoog, therapeut of coach en als je naar een begeleider op zoek bent dan is het iets om in je achterhoofd te houden. Hoewel ik veel mooie resultaten in de praktijk zie wil ik wel benadrukken dat dé methode voor HSP (of welk mens dan ook) niet bestaat. Dat is mede afhankelijk van je hulpvraag en de mate daarvan wat voor jou passend is.
Bewaar voor later op Pinterest:
1 Reactie
Hoi Maaike
Ik lees veel van jou en heb hier veel aan. Nu is mijn vraag, doe jij zelf ook ACT en kan ik dit bij jou volgen?