Een hoogsensitief kind opvoeden als HSP. Hoe doe je dat? Henriëtte Dekker is ECHA-specialist hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit in haar praktijk Smart-EASE en schreef voor de website een uitgebreid artikel vol nuttige informatie en 10 praktische tips.
Een hoogsensitief kind opvoeden
Een hoge staat van energie of juist erg dromerig, tomeloze nieuwsgierigheid, volledig op kunnen gaan in een taak binnen het interessegebied, een beeldende fantasie, snel afgeleid door lawaai of walgen van bepaalde geurtjes, ‘himmelhoch jauchzend zum Tode betrübt.’ Herkenbaar?
Misschien is jouw kind, net als jij, hoogsensitief. Zolang deze kinderen in balans zijn, zijn het heerlijke kinderen. Maar als het gevoelsemmertje volloopt dan is het huis soms te klein: het hele gezin wordt geconfronteerd met alle opgekropte emoties. Of zoals een ouder onlangs zo treffend zei: “Ons draakje vurig kan dan een enorme stemmingsbepaler zijn.”
Opvoeden als HSP
Een hoogsensitief kind opvoeden is geen sinecure. Het vraagt veel van opvoeders. Zeker als je zelf ook hoogsensitief bent: want naast een appelboom liggen immers geen peren. Wellicht heb jij inmiddels je handleiding gevonden voor jezelf om in balans te blijven, maar door de komst van kinderen, moet de handleiding meestal weer worden herzien. Er ontstaat een andere dynamiek in jullie gezin. Je kind is nog puur en onbevangen. Het moet nog leren hoe het in balans kan blijven. Jij weet als geen ander dat dat gaat met vallen en opstaan.
Nu wil jij je hoogsensitieve kind wellicht behoeden voor ‘de kuilen in de weg’ om te voorkomen dat het dezelfde pijn gaat ervaren als jij destijds. Heel begrijpelijk, maar je kind heeft recht op z’n eigen leerkuil. Dat betekent niet dat je het dan maar allemaal op z’n beloop moet laten. Nee, zeker niet. Maar hoe zorg je er dan wel voor dat je kind in balans blijft zonder dat je in je eigen behoeftes wordt overvraagd? Alles begint met inzicht in jezelf en in je kind.
💡 Lees ook: 6 belangrijke behoeften voor HSP
Van onbewust naar bewust: leer elkaar kennen
Het feit dat jij en/of je partner hoogsensitief zijn, wil niet zeggen dat je allebei dezelfde behoeftes hebt. Misschien ben jij iemand die het heerlijk vindt om te dansen op keiharde muziek in je eigen woning terwijl je misschien geïrriteerd raakt van de drukte en de verschillende geuren op de markt. Of is je partner juist iemand die behoefte heeft aan sociale contacten en avontuur, maar overprikkeld raakt door lawaai. Iedereen is anders. Jullie kinderen dus ook.
Om bij ouders en kinderen de prikkelverwerking en de daarbij behorende behoeftes inzichtelijk te maken, maak ik altijd dankbaar gebruik van het handige overzicht uit het boek Wiebelen en friemelen, van Monique Thoonsen en Carmen Lamp.
Waarom is inzicht in prikkelverwerking zo belangrijk?
Als je inzicht krijgt in de prikkelverwerking ga je anders kijken naar het gedrag van je kind. Je leert gedrag veel beter duiden. Op het moment dat je helder hebt waar het gedrag vandaan komt, kun je interventies toepassen die niet alleen het kind maar ook jou en de rest van het gezin ten goede komen. Bovendien leer je ook enorm veel over jezelf in relatie tot je partner en tot je kind. Stel, jij bent iemand die graag alles mee wilt maken wat het leven te bieden heeft (prikkelzoeker) en je kind houdt van rust, dan kun je je wellicht voorstellen dat dit kan botsen. En andersom kan uiteraard ook.
💡 Lees ook: 4 verschillende HSP types, welke ben jij?
Leeftijd in relatie tot emotieregulatie
Een andere factor die je niet uit het oog moet verliezen is de leeftijd van je kind. Tot en met een jaar of negen zie je vaak dat kinderen vaak heftig emotioneel kunnen reageren op prikkels en op emoties van anderen. Het leren reguleren van de emoties is nog volop in ontwikkeling. En dat heeft te maken met het feit dat ze nog niet altijd in staat zijn om woorden te geven aan hun gevoel. Bovendien kan het zijn dat de ontwikkeling van je kind a-synchroon verloopt: stel je kind is 7 en heeft de rekenvaardigheden van een kind van 10, maar als het gaat om het reguleren van de emoties gaat, kan het zijn dat ze weer leeftijdsconform reageren. Dit is niet alleen verwarrend voor het kind zelf, maar zeker ook voor de omgeving.
Vergrootglas of spiegel
Een hoogsensitief kind pikt veelal de emoties op uit hun omgeving. Soms lijkt het alsof ze dwars door iemand heen kunnen kijken. Je kunt je wellicht voorstellen dat jonge kinderen die nog geen woorden kunnen geven aan wat ze voelen, een ‘spiegel’ kunnen zijn voor hun omgeving. Je ziet in het gedrag van het kind terug wat jij voelt. Als je je hier als ouder niet bewust van bent, kan het gebeuren dat het kind onterecht wordt terechtgewezen op zijn of haar gedrag. Gedrag is communicatie. In plaats van het vergrootglas op je kind te leggen, kan het helpen om van tijd tot tijd eens kritisch in de spiegel te kijken om te zien en voelen wat jij nodig hebt.
Opvoeden als HSP: 10 tips om samen in balans te komen
Heb je elkaar inmiddels beter leren kennen? Dan zet ik nu de tips op een rij hoe jij en je partner kunnen zorgen voor balans. Wat heeft je kind nodig?
1. Ouders die goed voor zichzelf zorgen
Het klinkt misschien gek maar een hoogsensitief kind opvoeden begint eerst met jezelf als ouder: wat heb jij nodig om in balans te blijven? Misschien heb je van je ouders geleerd om altijd dienstbaar te zijn en ben je iemand die het een ander altijd naar de zin wil maken? Is jouw ‘herberg’ altijd voor iedereen geopend?
Doorbreek dit patroon. Jij hebt misschien andere behoeftes dan je ouders. Je bent nu volwassen. Jij mag andere keuzes maken. Keuzes die ervoor zorgen dat jij in balans blijft. Tel dus tot 10 en zeg vaker NEE!!!! En bij twijfel adviseer ik om het volgende antwoord paraat te houden: “Ik ga er even over nadenken.”
Stop dus met nodeloos redden en wees lief voor jezelf en je gezin.
2. Ouders die hulp durven te vragen
Merk je zelf dat je batterij flink leegloopt, vraag dan op tijd hulp. Een hoogsensitief kind opvoeden kan als HSP aardig wat van je vragen. Er is altijd wel iemand in de buurt die op je kinderen wil passen, zodat jij even tot jezelf kunt komen.
Spreek in het weekend met je partner af dat jullie allebei even een me-time-momentje inplannen: jij laadt wellicht op van een wandeling in je eentje de natuur, terwijl je partner het misschien nodig heeft om even lekker hard te lopen. Zolang het helder is wat je van elkaar verwacht, geeft dit rust in het gezin.
3. Ouders die op 1 lijn zitten
Kinderen hebben veiligheid nodig. Een voorwaarde voor veiligheid is dat je heldere verwachtingen schept en als ouders en op 1 lijn zit. Onderzoek dus eerst welke verwachtingen en behoeftes jullie als ouders hebben. Schrijf deze eens op en leg dit eens naast elkaar en zorg voor een eenduidig script en communiceer dit met de kinderen.
4. Voorspelbaarheid en structuur
Zodra jij en je partner helder hebben wat de verwachtingen zijn, neem je je kinderen daarin mee. Met een planbord maak je inzichtelijk wat er die dag gaat gebeuren. Zo zorg je voor voorspelbaarheid en voorkom je dat je kinderen om de haverklap vragen: ”Wanneer gaan we een spelletje doen of wanneer gaan we iets leuks doen.” Hang het planbord op ooghoogte van de kinderen op. Plan de activiteiten rondom deze 3 pijlers: ontbijt, lunch en avondeten. Geef dit in duidelijke kleuren aan.
5. Eigenaarschap
Veel hoogsensitieve kinderen hebben er een ontzettende hekel aan als dingen voor hen worden bepaald. Voor je het weet verzand je dan in een discussie. Om dit voorkomen kan het helpen om hen mee te laten denken in hoe de dag eruit gaat zien. Hiermee ontwikkel je eigenaarschap en zelfsturing. Maar pas op: de fantasie van je kind kan er soms voor zorgen dat het blijft bij ideeën of bij plannen die niet uitvoerbaar zijn. Geef daarom wel een helder kader. Het kan al helpen door twee opties voor te stellen. Het feit dat ze een stem hebben in het dagprogramma is soms al voldoende.
6. Kaders
Zorg dat je van tevoren helder hebt wat je wilt. Als jij goed weet wat je wilt, voorkom je dat je in de verleiding komt om toch maar ‘JA’ te zeggen. Van teveel activiteiten wordt je kind oververmoeid. Maar jij ook. Je hoeft niet altijd de moeder te zijn die klassenmoeder is en de lekkerste hapjes maakt voor het kerst- of Paasdiner op school. Jij bent goed zoals je bent.
7. Heldere communicatie
Voorkom twijfeltaal en gepreek. Zeg wat je doet en doe wat je zegt: straal rust en vertrouwen uit. Je kind voelt direct of je meent wat je zegt. Mocht er toch een deurtje opengaan naar discussie: blijf kalm en zwijg. De KDmethodiek doet wonderen.
8. Rustmomenten
Een ochtend op de peuterspeelzaal of een dag op school zorgt voor heel veel prikkels. Geef je kind de kans om tot zichzelf te komen. Natuurlijk wil je weten hoe je kind het heeft gehad op school. Stel je vragen even uit tot een later moment. Jouw vragen zorgen voor nog meer prikkels. Bespreek met je kind op een rustig moment wat het nodig heeft na een lange schooldag: het ene kind komt in balans door even op de trampoline te springen en het andere kind wil zich wellicht even terugtrekken in zijn kamertje en spelen met Lego.
Hetzelfde geldt voor jou: heb je een lange, volle dag achter de rug en zit je emmer vol, spreek dan met je partner af dat hij/zij de kinderen ophaalt en dat je even een half uurtje pakt om lekker te wandelen voordat je jezelf in het drukke gezinsleven stort.
Spreek met je kind af dat het niet vaker dan 1 keer per week bij een vriendje of vriendinnetje mag spelen. Op die manier creëer je tijd om lekker even te niksen of activiteiten te doen waarbij de toerenteller van de hersenen weer even in balans gebracht kan worden. Ga lekker kleien, mandala’s kleuren of bouwen. Maak een verfrissende wandeling in de natuur of maak van je badkamer een wellness.
💡 Lees ook: Boekentips voor en over hoogsensitieve kinderen
9. Geduldige ouders
Misschien lukt het de ene dag beter om balans te vinden dan de andere. Heb geduld en realiseer je dat het opvoeden geduld vraagt en wellicht om herhaling van de afspraken. Het is net al dat kopje waar je elke dag je koffie uit drinkt. Je moet het elke dag weer afwassen. Zo gaat het ook met opvoeden. Wees blij met elke stap en leg de lat dus niet te hoog. Heb je een doel behaald, geniet dan even van het succes in plaats van dat je door jakkert naar het volgende doel. Zie het als het beklimmen van de berg: je gaat samen de uitdaging aan en daarbij moet je niet vergeten om van tijd tot tijd te genieten van het uitzicht.
10. Erkenning en begrip
Overkomt het je toch dat de bom een keer barst, blijf dan hoe moeilijk ook, kalm. Hoogsensitieve kinderen kunnen van tijd tot tijd heel heftig emotioneel reageren. Deel de emoties door 10. Het moet eruit. Adem in, adem uit en tel tot 10. Ga even mee in de emotiekuil en erken het gevoel van je kind.
Ga niet gelijk in de oplossingsmodus en voorkom dus dat je je kind onderwerpt aan een vragenvuur. Dat zijn weer allemaal prikkels en bovendien geef je met al je vragen onbewust het signaal af dat je kind zich echt zorgen moet maken. Misschien maakt het gedrag van je kind jou onzeker, maar je zult zien dat als je de rust bewaart, de reden achter het gedrag wel helder wordt. Accepteer dat je daar soms 1 of meerdere dagen moet wachten op het antwoord.
Veel succes!
Heb jij nog een andere tool of tip die jou en je kind helpt en nog niet is genoemd, deel het dan met ons en laat een reactie achter.
Mijn naam is Henriëtte Dekker, ECHA-specialist hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit. Sinds 2010 begeleid ik kinderen/jongeren vanuit mijn eigen praktijk. Om deze kinderen effectief te kunnen begeleiden, is samenwerking met ouders en leerkrachten enorm belangrijk: samen op één lijn. Alles begint met begrip en verbinding. Om die reden deel ik regelmatig kennis via blogs, video’s en online cursussen. Meer informatie kun je vinden op smartease.nl.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Wil je HSP tips in je mailbox ontvangen?
+ gratis HSP minigids
Bewaar voor later op Pinterest:
1 Reactie
Start jong, wacht niet af tot kinderen naar school gaan. Zodra je in de dreumes leeftijd start wil je al begonnen zijn met het opvoeden. Het bied rust en duidelijkheid waar het kind op jonge leeftijd aan went.