Herken je dat je maar doorgaat tot het echt niet meer kan? Je grenzen negeren doe je meestal niet bewust, vaak spelen hier een aantal factoren in mee. Hoe dat precies zit en hoe je je grenzen beter kunt stellen leg ik je uit in dit artikel.
Je grenzen negeren
Van de hulpvragen waarmee mensen in de praktijk komen is grenzen leren stellen toch wel de meest voorkomende vraag, al dan niet gecombineerd met een aantal andere vragen. En dat is niet zo gek, want voor veel hoogsensitieve mensen zijn grenzen met hun sensitieve persoonskenmerk een leerpunt. Dit geldt vaak niet alleen voor sociale situaties, maar ook voor de grenzen naar jezelf. Hoe komt het dat je zo makkelijk je grenzen negeert? Hier spelen vaak 2 factoren mee:
- Je hoogsensitieve brein;
- Eerdere ervaringen;
💡 Lees ook: 5 HSP artikelen boordevol tips
Het hoogsensitieve brein en grenzen
Hoe zit het eigenlijk met grenzen en het hoogsensitieve brein? Welke factoren spelen een rol bij grenzen en het niet (tijdig) stellen ervan? Lees hieronder de 4 factoren die mee (kunnen) spelen.
1. Rekening houden met je hoogsensitieve brein
Verreweg de belangrijkste reden van je grenzen negeren als HSP heeft te maken met het onvoldoende rekening houden met de werking van je hoogsensitieve brein. Vaak omdat je niet in de gaten hebt dat jouw brein anders werkt dan bij niet-HSP. Je neemt meer prikkels waar (in jezelf en vanuit je omgeving) en je verwerkt dit grondig, dat kost de nodige energie. Voldoende hersteltijd tussendoor is daarom cruciaal.
Zo heb je de tijd om situaties te verwerken en jezelf weer even op te laden. Dit wijkt af van wat niet-HSP nodig hebben en we zijn als mens toch geneigd om te kijken wat anderen doen en ons daartoe te verhouden. Meer tijd nemen kan dan ‘anders’ en ‘raar’ voelen. Je bent niet raar, maar wel in de minderheid en qua brein net even anders. Het is belangrijk dat je daar rekening mee houdt, anders heb je er alleen maar last van en dat is zonde.
2. Inlevingsvermogen van HSP
Uit onderzoek van o.a. Elaine en Art Aron en Bianca Acevedo is gebleken dat insula en spiegelneuronen meer oplichten en actiever zijn dan bij niet-HSP. De insula heeft te maken met de verwerking van prikkels en emoties en de spiegelneuronen met inlevingsvermogen en empathie. Tel je die twee samen op en dan zie je dat HSP’s anderen sterk(er) aanvoelen. Je kunnen verplaatsen in een ander is een typisch kenmerk van hoogsensitiviteit. Maar dit heeft soms ook een keerzijde: je wilt immers de ander niet teleurstellen of (mogelijk) kwetsen. Dus kan het zijn dat je je niet voldoende uitspreekt en je grenzen daarmee niet tijdig aangeeft.
3. Doorzettingsvermogen & streng voor jezelf zijn
Een ander aspect dat ik bij veel HSP’s in de praktijk zie is hun enorme doorzettingsvermogen. Herken je dat je maar doorgaat en het lastig vind om op tijd pauze te nemen? Doorzettingsvermogen is heel handig op de momenten dat het nodig is, als er bijvoorbeeld veel gebeurt in je leven of tijdelijk een strakke deadline is. Maar als dit ook daarom heen vaak geldt, put je je reserves uit. Het is dan belangrijk om je grenzen daarin goed te kennen en niet ‘met je tanden op elkaar’ maar vol te houden.
4. Verantwoordelijkheidsgevoel
Een van je HSP talenten is je verantwoordelijkheidsgevoel. Je gaat verantwoordelijk om met je werk, je omgeving, je gezin, je familie enzovoorts. Essentieel is het onderscheid waar je verantwoordelijkheid ligt en waar deze ophoudt. De grens dus. En juist die willen HSP’s nog wel eens overgaan, omdat dit onderscheid niet altijd even duidelijk lijkt en ze bovendien vaak betrokken en behulpzaam zijn. Jij bent er ook nog, hou jezelf goed in acht.
4 soorten grenzen
Volgens de Amerikaanse hoogleraar counseling Nina Brown, expert op het gebied van de effecten van narcisme in relaties, zijn er vier soorten persoonlijke grenzen:
- Zachte grenzen: Als je zachte grenzen hebt vervloei je gemakkelijk met andere mensen. Daardoor ben je makkelijk te manipuleren. Je praat het gedrag van anderen vaak goed, zelfs als het je schaadt. Mensen lopen gemakkelijk over je heen als je zachte grenzen hebt.
- Sponzige grenzen: Heb je sponzige grenzen dan ben je onzeker over je grenzen. Je switched dan tussen rigide en zachte grenzen.
- Rigide grenzen: Als je rigide grenzen hebt ben je emotioneel en fysiek moeilijk toegankelijk. Dit komt vaak voor bij mensen die mishandeld zijn.
- Flexibele grenzen: Met flexibele grenzen bepaal je wat je binnenlaat en wat niet. Je bent daardoor niet gevoelig voor manipulatie of emotionele chantage.
Overlevingsmechanismen
Welk van bovenstaande grens type herken jij bij jezelf? Hoewel het misschien lijkt of HSP’s zich voornamelijk in de eerste 3 grenzen zouden kunnen herkennen, ligt het vanuit deze type grenzen in eerste plaats niet aan hoogsensitiviteit, maar aan eerdere ervaringen in je leven. De eerste 3 soorten grenzen hangen namelijk samen met overlevingsmechanismen waar je als HSP dan weer wel gevoeliger voor kunt zijn onder negatieve omstandigheden.
Zachte grenzen - vervloeiing
Hierbij moet vermeld worden dat het vervloeien met andere mensen (ook wel automatisch aanpassen) een overlevingsmechanisme is dat vaak voortkomt uit de jeugd. Wanneer ouders om uiteenlopende redenen onvoldoende beschikbaar waren of veeleisend en grillig (bijvoorbeeld ten gevolge van psychische problemen, zie ook HSP en KOPP) past een kind zich automatisch aan. Het krijgt dan niet de tijd en ruimte om de eigen persoonlijkheid en eigenwaarde goed op te bouwen. Daarvoor is namelijk veiligheid, geborgenheid en liefde als basis nodig. De enige veilige optie is dan aanpassen aan de wensen en grillen van de omgeving. Ook in het latere leven blijft dit mechanisme vaak in stand met allerlei gevolgen van dien.
Zo herken je zachte grenzen:
- Je deelt makkelijk persoonlijke informatie, je bent als het ware te open.
- Je bent té betrokken bij de problemen van anderen.
- Je voelt angst voor afwijzing als je niet voldoet aan anderen.
- Uit angst voor afwijzing vind je het moeilijk om “nee” te zeggen tegen de verzoeken van anderen, zelfs als die grensoverschrijdend zijn.
- Je bent afhankelijk van / let teveel op de meningen van anderen.
- Je accepteert misbruik of het gebrek aan respect van een ander.
Rigide grenzen
Als je te starre grenzen stelt, heb je als het ware een muur opgeworpen tussen jou en de buitenwereld. Ook dit komt voort uit eerdere negatieve ervaringen, vaak uit de jeugd. Bessel van der Kolk stipte het in Zomergasten 2022 ook aan: bij mishandeling is er een kans dat je verhardt naar de buitenwereld. Het kan dan lijken of je een klootzak bent, maar in feite ben je jezelf aan het beschermen voor de ‘klappen van toen’ (op emotioneel, mentaal of fysiek gebied of een combi ervan).
Zo herken je rigide grenzen:
- Je vermijdt nauwe relaties en intimiteit.
- Je vraagt niet om hulp.
- Je hebt weinig hechte relaties.
- Je houdt anderen op een afstand om (eventuele) afwijzing te voorkomen.
- Je bent heel beschermend over persoonlijke informatie, privacy ligt (extra) gevoelig.
- Je kan afstandelijk overkomen, ook met liefdespartners.
Je grenzen leren herkennen
Je grenzen negeren kan dus meerdere oorzaken hebben. Allereerst werkt jouw hoogsensitieve brein net even anders en is het belangrijk daar rekening mee te houden. Blijf daarnaast scherp op de grenzen tussen jou en de ander en waar wat ligt qua verantwoordelijkheid. Je hoeft niet alles op te lossen.
Het negeren van je grenzen kan ook komen vanuit een overlevingsmechanisme. De kans is groot dat je dan niet eens precies weet waar ze liggen. Als dat zo is kan het raadzaam zijn hulp te vragen, want grenzen stellen die je niet (h)erkent gaat niet. Het begint bij de bewustwording van je grenzen gevolgd door een gezonde dosis eigenwaarde. Bekijk hier welke HSP begeleiding bij jou past.
Tips bij het stellen van grenzen
Wil je weten hoe je betere grenzen kan stellen? Lees dan onderstaand artikel eens door.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Wil je HSP tips in je mailbox ontvangen?
+ gratis HSP minigids
Bewaar voor later op Pinterest:
1 Reactie
Hallo Maaike,
Wat een mooie stukje om te lezen. Bij elke stukje van de 4 verschillende soorten grenzen herken ik bij alle 4 iets van mezelf. Waar ik veel moeite mee heb is het voelen van emoties en prikkels bij een ander. Daar moet ik nog leren grenzen te stellen naar mezelf. Wat heb ik daar soms last van. Verwerken van een situatie is voor mijn partner wel lastig omdat ik veel verwerkingstijd nodig heb. Maar daar geef ik mezelf zeker de tijd voor. Heel fijn om deze stukje te lezen. Dankjewel!