In de praktijk zie ik regelmatig (vermoedelijk) hoogbegaafden aankloppen voor begeleiding bij hoogsensitiviteit wanneer ze daar hinder van ondervinden. Dat roept regelmatig de vraag op of hoogbegaafden ook hoogsensitief zouden kunnen zijn. Het antwoord is ja, meerdere studies zoals een recente studie in Nederland bevestigen dit. In dit artikel meer over de resultaten daarvan.
Hoogbegaafd en hoogsensitief
15-20% van de bevolking is hoogsensitief. Hoogbegaafden vertegenwoordigen een groep van 2-3% van de bevolking. Niet alle HSP zijn dus hoogbegaafd maar hoe zit at omgekeerd?
Sensitiviteit bij hoogbegaafden
Hoogbegaafden ervaren de wereld vaak heel intens en worden regelmatig ook door de omgeving als intens ervaren. Hun sensitiviteit gecombineerd met een groot zelfbewustzijn zorgt ervoor dat ze zich soms overspoeld kunnen voelen. Gecombineerd met scherpe analyses en mogelijk ook overhaaste conclusies kan het leven dan soms als tamelijk complex ervaren worden.
Overigens is dit niet voor elke hoogbegaafde het geval, want last hebben van sensitiviteit hangt net als bij HSP, samen met je ervaringen in het leven. Zijn deze positief en ondersteunend geweest, dan kan het goed zijn dat je er weinig tot geen last van hebt terwijl bij negatieve ervaringen de lasten toenemen.
Onderzoek naar hoogsensitiviteit bij hoogbegaafden
Eerder onderzoek in 2016 Van de Ven, R., van Weerdenburg, M., & van Hoof, E. (2016). Working with intensity; The relationship between giftedness and sensitivity in working adults in Flanders and the Netherlands, concludeerde dat zo’n 87% van de hoogbegaafden ook hoogsensitief is.
In een recenter onderzoek in 2023, De Gucht, V., Woestenburg, D. H. A., Backbier, E. (2023). Do gifted individuals exhibit higher levels of Sensory Processing Sensitivity and what role do Openness and Neuroticism play in this regard?, werd dieper ingegaan op de aspecten van hoogsensitiviteit bij hoogbegaafden vanuit het Vijffactorenmodel ook wel de Big Five genoemd. Daarbij werden onder andere de rol van de openheid (kenmerkend hiervoor zijn bijvoorbeeld nieuwsgierigheid, fantasie en ontvankelijkheid voor nieuwe ideeën) en neuroticisme (wat gerelateerd is aan emotionele instabiliteit) van dit model bij hoogbegaafden bekeken.
HSP en het vijffactorenmodel/Big Five
In studies is hoogsensitiviteit, dat in de wetenschap onderzocht wordt onder de term sensory processing sensitivity, regelmatig bekeken vanuit het Vijffactorenmodel. Daaruit bleek een licht positief verband tussen HSP en openheid, met name op het gebied van esthetische sensitiviteit. En een sterk positief verband bij neuroticisme en de negatieve aspecten van HSP. Dat wil onder andere zeggen dat HSP’s vatbaarder zijn voor piekeren, doemdenken, angst en depressie.
Resultaten onderzoek zijn hoogbegaafden ook hoogsensitief?
In het onderzoek bleek dat hoogbegaafden lager scoorden op de negatieve aspecten van HSP, specifiek op emotionele en fysiologische reactiviteit en hoger scoorden op de positieve aspecten esthetische sensitiviteit, sociaal-affectieve sensitiviteit en sensorisch comfort.
Minder kans op psychische problemen
Hoogbegaafden bleken beduidend lager te scoren op de negatieve aspecten van HSP ten aanzien van emotionele instabiliteit (neuroticisme) in het model. Omdat die dimensie wordt gezien als een risicogebied voor het ontwikkelen van psychische problemen, wijst dat erop dat hoogbegaafden minder kans hebben voor het ontwikkelen daarvan.
Een mogelijke hypothese die de onderzoekers daarvoor stellen is dat hoogbegaafden door hun snellere cognitieve verwerking en hun vermogen om complexe problemen snel op te lossen, beter in staat zijn om effectief te dealen met uiteenlopende situaties.
Hoogbegaafden die hulp zoeken
Het onderzoek wees verder uit dat hoogbegaafden ook hoogsensitief scoren op de positieve aspecten van hoogsensitiviteit en lager op de lasten ervan. Toch zie ik in de praktijk regelmatig hoogbegaafden aankloppen voor hulp voor het omgaan met hun sensitiviteit. Hoe zit dat?
Ten eerste kloppen niet alle hoogbegaafden aan voor hulp, vrijwel altijd zijn er dan moeilijke dingen voorgevallen in het leven. Je kunt hierbij denken aan conflicten op het werk, vroegere problemen op school, een jeugd met een ouder met psychische problemen, eerdere hulpverlening die niet aansloot (vaak omdat de hoogbegaafdheid niet herkend werd) en ga zo maar door.
Ten tweede blijkt de onderliggende hulpvraag regelmatig niet direct in de sensitiviteit te liggen maar meer in het gaan (h)erkennen van hoogbegaafdheid, jezelf in de juiste context leren zien (bijvoorbeeld: je bent niet dom of je gaat soms te snel voor een ander) en inzicht in jouw behoeften als HB’er enz.
Ten derde kan dat wat lijkt op overprikkeling, juist onderprikkeling zijn. In plaats van dat alles teveel is, is er vooral een gebrek aan de juiste hoeveelheid of type prikkels. Uitzoeken waar je van ‘aan’ gaat staan is dan cruciaal.
Tot slot
Zijn hoogbegaafden ook hoogsensitief? Ze scoren hoger op positieve dimensies en lager op negatieve aspecten. Wat kunnen we met deze uitkomsten? Het is in elk geval interessant om te zien dat hoogbegaafden hoger scoren in de positieve aspecten van hoogsensitiviteit in de dimensie openheid. Met name in de esthetische sensitiviteit, waar bijvoorbeeld het waarnemen en verwerken van details in de omgeving bij hoort. Hier kun je als hoogbegaafde in je leven rekening mee houden. Stimuleert je omgeving, werk, studie en eventuele begeleiding jouw waarnemen van details, nieuwsgierigheid, fantasie, zelfreflectie, zelfontwikkeling en ontvankelijkheid voor nieuwe ideeën?
Bewaar voor later op Pinterest:
