Hoe zit het met de combinatie hoogsensitiviteit en trauma? Je leest er in dit artikel alles over. Heb je regelmatig last van (extra) sterke emoties, een gevoel van onveiligheid en spanningen in je lichaam? Dan is dit zeer waarschijnlijk een reactie op een of meer pijnlijke gebeurtenissen in je leven die kunnen variëren van overgevoeligheid (Rejection Sensitivity) tot een trauma reactie zoals PTSS (post traumatische stressstoornis).
Sommige mensen verwarren dat wel eens met kenmerken van hoogsensitiviteit of denken dat deze eigenschap daaruit ontstaan is. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat dit niet klopt. Met hoogsensitiviteit word je geboren en trauma’s ontstaan in je leven. Daarbij zijn er verschillende soorten trauma’s. In dit artikel leg ik je alles uit over hoogsensitiviteit en trauma, de verschillen en wat er gebeurt als ze samengaan, zodat je met alle informatie kunt kijken hoe je er het beste mee om kunt gaan.
In dit artikel:
- Wat is trauma?
- ‘Kleine trauma’s’
- Ontwikkelingstrauma
- Negatieve ervaringen in je kindertijd – ACE’s
- Hoogsensitiviteit of ontwikkelingstrauma?
- Wat is hoogsensitiviteit?
- Hoogsensitiviteit en trauma
- Streng voor jezelf als HSP
- Meer lezen?
Wat is trauma?
Trauma ontstaat door een of meer schokkende gebeurtenissen die niet goed verwerkt (kunnen) worden. We denken dan bijvoorbeeld meteen aan:
- Een verkeersongeluk
- Een brand
- Een overval
- Seksueel misbruik
- Fysiek geweld
- Oorlogsgeweld
Ook mensen die werken in beroepen als de politie, brandweer, ambulance of defensie en daardoor langdurig blootgesteld worden aan schokkende ervaringen in het werk, kunnen hierdoor langdurige klachten zoals PTSS (post traumatische stress stoornis) ontwikkelen. Maar dat gebeurt niet altijd. De impact van een gebeurtenis hangt af van meerdere factoren zoals:
- Eerdere ervaringen in het verleden.
- Overtuigingen.
- Je perceptie & verwachtingen.
- Je tolerantie voor leed.
- De wijze waarop je het verwerkt (HSP’s verwerken situaties diepgaand, situaties komen daarom doorgaans harder binnen).
💡 Lees ook: Ben je gevoelig voor afwijzing als HSP?
‘Kleine trauma’s’
Behalve bovenstaande ‘grote trauma’s’ zijn meer soorten trauma. Er zijn ook trauma’s die ontstaan door een opeenstapeling van gebeurtenissen of minder uitgesproken situaties (al dan niet langdurig). Dit kan een minstens zo heftig effect als een groot trauma hebben, zeker als het om langdurige situaties gaat.
Bijvoorbeeld:
- Ontwikkelingstrauma
- Een conflict
- Ontrouw
- Een destructieve relatie
- Een scheiding
- Juridische problemen
- Financiële zorgen
Als deze gebeurtenissen niet goed verwerkt worden, ontstaat er trauma. Dit kun je bijvoorbeeld merken aan dat je vermindert controle hebt over je gevoelens en gedrag. Als er zich een situatie voordoet waarin je getriggerd wordt (herinnering aan een eerdere ervaring), gaan de alarmbellen in je brein af en maakt je lichaam zich klaar om te vechten of te vluchten. En als dat niet kan (of destijds in die eerdere situatie niet kon), dan bevries je (je schiet bijvoorbeeld op slot). Het kan dus zijn dat je nu van een relatief kleine situatie ineens flink in de stress schiet. Hoewel het voor je brein niet logisch is en je misschien wel baalt van een te sterke reactie in het moment, komen dit soort reacties altijd ergens vandaan.
Ontwikkelingstrauma
Naast de traumatische ervaringen, is er ook een minder bekende maar veel voorkomende vorm van trauma, namelijk ontwikkelingstrauma. Dit ontstaat zoals de naam al doet vermoeden in je ontwikkeling tijdens je kinderjaren. Negatieve ervaringen in je kindertijd ook wel beschreven als de zogenoemde ACE’s – adverse childhood experiences, kunnen een behoorlijk impact op het leven hebben.
Bekijk even deze video voor je verder leest:
Nederlandse ondertiteling is beschikbaar in deze video:
- Start de video
- Klik op het tandwieltje rechtsonder
- Selecteer ondertiteling -> Nederlands
Samengevat: In de omvangrijke studie onder 17.500 mensen van middelbare leeftijd, The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study (1998, Felitti, Anda, Nordenberg ea), bleek dat 67% van de deelnemers minstens op één van de negatieve ervaringen in de kindertijd (ACE, lijst hieronder) scoorden en 40% 2 of meer negatieve ervaringen heeft gehad. En dat niet alleen, ook bleek dat hoe hoger je scoort op deze negatieve ervaringen, hoe slechter je gezondheid is. Het gaat dan bijvoorbeeld om gezondheidsproblemen zoals bijvoorbeeld depressies, longaandoeningen, hartziekten enz.
Dit komt doordat ons stress-systeem dat in essentie bedoeld is om te overleven, in je jeugd vaak herhaaldelijk is ingeschakeld door de negatieve ervaringen die je hebt meegemaakt (het was niet veilig, ik moest vluchten of vechten). Als kind ben je hier ook nog eens extra gevoelig voor, omdat je dan midden in je ontwikkeling zit. Het is toxische stress en heeft een effect op je hersenfuncties, maar ook het immuunsysteem, hormonale systemen en het werkt zelfs tot en en met je DNA door.
Negatieve ervaringen in je kindertijd - ACE’s
Over welke negatieve ervaringen in je kindertijd hebben we het dan? In het onderzoek ging het om de volgende categorieën die de deelnemers voor hun 18de hebben ervaren:
Misbruik
Emotioneel misbruik. Een (stief)ouder of andere volwassene in huis vloekte tegen je, beledigde je en/of handelde op een wijze die je angst aanjoeg voor fysieke verwonding.
Fysiek misbruik. Een (stief)ouder of andere volwassene in huis, duwde je, sloeg je, gooide iets naar je of heeft je zo hard geslagen dat je gewond raakte en evt littekens opliep.
Seksueel misbruik. Een (stief)ouder, familielid, familievriend of vreemdeling die minstens 5 jaar ouder was dan jij raakte je op seksuele wijze aan of probeerde geslachtsgemeenschap met je te hebben.
Problemen in het gezin – disfunctionele gezinssituatie
Fysiek geweld naar moeder of stiefmoeder. Je (stief)moeder werd geduwd, geslagen met vuist of voorwerp, kreeg iets naar haar gegooid, is gebeten, werd bedreigd met mes of vuurwapen door je vader, stiefvader, of partner van moeder.
Middelenmisbruik in het gezin: Een gezinslid was een probleemdrinker of was aan de drugs.
Psychische problemen in het gezin: Een gezinslid was depressief of had psychische problemen. Als er bij één of beide ouders sprake van was ben je ook wel een KOPP kind, Kind van Ouder(s) met Psychische Problemen.
Gescheiden ouders: Je ouders gingen uit elkaar of zijn gescheiden.
Detentie van gezinslid: Een gezinslid ging naar de gevangenis.
Verwaarlozing
Fysieke verwaarlozing. Er was nooit of zelden iemand die voor je zorgde, je beschermde of je naar de dokter bracht als je het nodig had. Je had niet genoeg te eten, je ouders waren te dronken of te high om voor je te zorgen of je moest vuile kleren dragen.
Emotionele verwaarlozing. Je hebt je niet geliefd of gesteund gevoeld door iemand in je familie. Er was weinig verbinding en er werd weinig tot niet naar elkaar omgekeken in het gezin. Je familie was geen basis om op terug te vallen als je het moeilijk had.
Negatieve ervaringen buiten het gezin
Dit waren de ACE’s uit het onderzoek dat zich vooral gericht heeft op de gezinssituatie. Er zijn natuurlijk nog een aantal negatieve ervaringen te bedenken zoals pesten op school en racisme bijvoorbeeld.
💡 Lees ook: Hoe was jouw jeugd als HSP?
Hoogsensitiviteit of een ontwikkelingstrauma?
Een wijdverbreid misverstand is dat hoogsensitiviteit ontstaat door ACE’s zoals hierboven beschreven. Dat komt omdat mensen bij hoogsensitiviteit vaak direct denken aan overprikkeling, over-emotionaliteit en een hyperalerte houding (hypervigilantie). Kortom: een overgevoelige reactie op een situatie die zich op een of meer manieren kan uiten. Dit is geen hoogsensitiviteit.
Wat is het wel? Een stressreactie ontstaan door negatieve ervaringen. Die kun je dus net zo goed als niet-HSP hebben opgelopen. HSP’s zijn echter wel gevoeliger voor negatieve ervaringen, dus het komt zeker ook onder HSP’s voor. Hoogsensitiviteit en trauma kunnen dus samengaan, maar het hoeft niet. Eerder Amerikaans onderzoek wees uit dat ongeveer 50% van de HSP’s negatieve jeugdervaringen opgelopen hadden en 50% een prima jeugd hadden.
Wat is hoogsensitiviteit?
Voor we verder gaan op de combinatie hoogsensitiviteit en trauma, is het handig eerst even de definitie van de karaktereigenschap hoogsensitiviteit erbij te halen. Je wordt ermee geboren, je hoogsensitieve brein werkt bewezen anders en het hoeft op zich geen belemmering in je leven te vormen.
Hoogsensitiviteit kenmerkt zich door 2 hoofdkenmerken:
- Een verhoogde opmerkzaamheid
- Diepgaande verwerking
De verhoogde opmerkzaamheid zorgt ervoor dat je meer waarneemt. Zowel in de buitenwereld bij anderen als intern bij jezelf. Vervolgens verwerk je al deze indrukken diepgaand en maak je vaak weloverwogen beslissingen. Bovendien blijkt uit onderzoek dat wanneer je hoogsensitief bent, je vatbaarder bent voor negatieve gebeurtenissen. Dit komt onder andere door de korte variant van het 5-HTTLPR-gen (wat je net zo goed ook gevoeliger maakt voor positieve gebeurtenissen). Nare gebeurtenissen hebben op HSP’s dus extra impact.
Hoogsensitiviteit en trauma
Stel je nu eens voor dat je hoogsensitief bent én ontwikkelingstrauma oploopt? Ik zie dit regelmatig in mijn praktijk. Onder andere de HSP KOPP, maar ook HSP’s die langere tijd gepest zijn bijvoorbeeld en andere negatieve ervaringen in de jeugd hebben ervaren. Als HSP heb je dan vaak ook afwijzingsgevoeligheid ontwikkeld. Uit angst voor een (mogelijke) herhaling pas je je gedrag aan om de (eventuele) pijn te vermijden. De mens lijdt het meest aan het lijden dat hij vreest past hier mooi. Want vaak is de situatie van toen niet meer aan de orde. Toch wil jouw brein jou beschermen en het schiet in de reflex van vermijden. Heel begrijpelijk, maar helaas staat deze reflex je nu eerder in de weg en het vergt vaak aardig wat energie.
Streng voor jezelf als HSP
Hoogsensitieve mensen zijn dan ook vaak behoorlijk streng voor zichzelf. Om afwijzing te voorkomen doe je er namelijk alles aan om je zwaktes of moeilijkheden te verhullen en je aan te passen aan sociaal gewenst gedrag. Een emotie, gevoeligheid, behoefte of iemand nodig hebben als kind is mogelijk (regelmatig) bestraft, waardoor je dit als zwakte bent gaan zien. ‘Kiezen op elkaar en doorgaan’ is dan ook iets wat ik veel zie bij HSP’s met negatieve (jeugd)ervaringen.
Bijvoorbeeld:
- Omdat je het gevoel hebt dat je er niet mag zijn.
- Je het idee hebt dat een ander belangrijker is dan jou.
- De wereld niet veilig voelt.
- Er voor je gevoel geen ruimte voor jou is.
- Je vindt dat je je aanstelt.
- Enz…
Al dit soort overtuigingen bepalen vaak je handelen (of zorgen er juist voor dat je niet in actie komt). Kortom, hoogsensitiviteit en trauma (klein en groot) kan een pittige combinatie zijn die je belemmert een vrij en ontspannen leven te leven. Dan is HSP begeleiding en in sommige situaties alleen van een therapeut of psycholoog belangrijk, zodat je een meer ontspannen leven kunt gaan leiden. Wanneer trauma of een grote mate van stress een dusdanige rol speelt, verwijs ik vaak door omdat ik daarin als coach onvoldoende begeleidingsmogelijkheden heb. Gelukkig zijn er ook in die vakgebieden steeds meer professionals die kennis hebben van hoogsensitiviteit.
Meer lezen?
Hieronder een aantal boekentips als je meer wilt lezen over de impact van trauma’s.
Bessel van der Kolk – Trauma Sporen
Dit boek geeft een verhelderend inzicht in de oorzaken en gevolgen van trauma en biedt hoop en duidelijkheid voor iedereen die de verwoestende effecten van traumatische ervaringen heeft leren kennen.
Peter A. Levine – De tijger ontwaakt
Vluchten, vechten of bevriezen, dat zijn de keuzen die prooidieren hebben als ze worden geconfronteerd met direct levensgevaar. Volgens Peter Levine, expert op het gebied van traumaverwerking, geldt dit ook voor mensen in een traumatische situatie.
Franz Rupert – Bevrijding van trauma, angst en onmacht
Ingrijpende gebeurtenissen gaan vaak gepaard met gevoelens van angst, machteloosheid en onbegrip. Wanneer deze gevoelens blijven bestaan, ook als de gebeurtenis al lang voorbij is, spreken we van traumatisering.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Bewaar voor later op Pinterest:
1 Reactie
DANKJEWEL!!!!