Hoogsensitiviteit en een burn-out, het komt vrij vaak voor. Met een verhoogde gevoeligheid voor stress is dit niet zo gek. Bovendien is de maatschappij niet altijd ingesteld op de behoeften van HSP. Als je onvoldoende rekening met jezelf (en je rust) houdt en maar doorgaat kan dit bijvoorbeeld op de lange termijn resulteren in een burn-out.
Maar dit is niet de enige mogelijke oorzaak van een burn-out: er zijn tal van omstandigheden te bedenken die kunnen bijdragen aan een burn-out. Bijvoorbeeld door plotseling heftige veranderingen in je leven, moeilijke omstandigheden, teveel tegelijk (ook leuke dingen!), onverwerkte ervaringen in het verleden enzovoorts.
Wat is een burn-out?
Als je in een burn-out terecht komt ben je te lang doorgegaan. In het begin merk je er weinig van. Je negeert hooguit de signalen en je gaat nog ‘even’ door. Op dit moment gaat je lichaam in je bijnieren adrenaline aanmaken om alert te blijven. Je kunt op adrenaline prima door en dus lijkt er in dit stadium nog weinig aan de hand.
Dit proces kan maanden tot wel jaren duren. Op den duur raak je echter wel uitgeput en dat geldt ook voor de aanmaak van adrenaline. Op een dag zegt je lichaam dan vanzelf ‘ho stop, ik kan niet meer’. De veerkracht is eruit en je bent uitgeput. Vaak gaat dit gepaard met emotionaliteit, onzekerheid, niet meer kunnen werken en nergens energie meer voor hebben.
Ook jongeren raken steeds vroeger in een burn-out. In deze video legt de NTR uit wat een burn-out is:
Wat is een burn-out?
Als je in een burn-out terecht komt ben je te lang doorgegaan. In het begin merk je er weinig van. Je negeert hooguit de signalen en je gaat nog ‘even’ door. Op dit moment gaat je lichaam in je bijnieren adrenaline aanmaken om alert te blijven. Je kunt op adrenaline prima door en dus lijkt er in dit stadium nog weinig aan de hand.
Dit proces kan maanden tot wel jaren duren. Op den duur raak je echter wel uitgeput en dat geldt ook voor de aanmaak van adrenaline. Op een dag zegt je lichaam dan vanzelf ‘ho stop, ik kan niet meer’. De veerkracht is eruit en je bent uitgeput. Vaak gaat dit gepaard met emotionaliteit, onzekerheid, niet meer kunnen werken en nergens energie meer voor hebben.
Hoogsensitiviteit en een burn-out
Omdat je opmerkzamer bent en situaties diepgaander verwerkt, heb je als je hoogsensitief bent ook meer tijd nodig om te herstellen. Tijd die hoogsensitieve mensen zichzelf niet altijd geven. Bijvoorbeeld omdat je vindt dat je net zo veel moet doen of in hetzelfde tempo moet werken als anderen. Wat eigenlijk niet gaat.
Maakt dat je zwakker? Nee, in tegendeel. Je doet namelijk per situatie veel meer: je neemt meer waar en je verwerkt het grondiger. Dat heeft allerlei voordelen, want je kunt hierdoor bijvoorbeeld goed het grotere geheel overzien, je meer betrokken voelen, verantwoordelijk zijn en weloverwogen beslissingen maken. Maar het vraagt daarnaast om voldoende hersteltijd. En dat kan een hele uitdaging zijn.
Harde werkers
Mensen die in een burn-out terecht komen zijn vaak harde werkers die daarbij vaak vergeten rekening te houden met hun eigen grenzen. Misschien voel je die grenzen ook wel helemaal niet. Dit zie ik vaak als mensen bij mij in de praktijk komen. Het probleem ligt dan meestal niet in het stellen van grenzen, maar veel meer in het voelen ervan. Daarbij komt vaak ook naar voren dat deze mensen behoorlijk streng zijn voor zichzelf. Ze ‘moeten’ vaak van alles en vergeten op tijd voor zichzelf te zorgen.
Herstellen van een burn-out
Wanneer je in een burn-out bent geraakt wil je het liefst zo snel mogelijk weer de oude zijn. En dus denk je brein soms nog koortsachtig na hoe je er weer zo snel mogelijk uit kunt komen. Er is in feite nog helemaal geen rust en acceptatie in dit stadium. Vaak begint het namelijk bij deze stap. Als een trein gaat remmen, is deze ook niet direct tot stilstand. Pas als er stilstand is kun je beginnen met herstel hormonen aanmaken. Simpelweg door leuke dingen te doen en jezelf niet te belasten.
Bij een burn-out kan begeleiding van een burn-out specialist nodig zijn. Als HSP coach verwijs ik dan ook altijd door, omdat het herstel van een burn-out de juiste expertise vraagt. Vaak kom ik daarna weer in beeld om te kijken naar de patronen versus hoogsensitiviteit die (mede) tot een burn-out hebben geleid.
💡 Lees ook: Omgaan met stress als je hoogsensitief bent
Een volgende burn-out voorkomen
Voorkomen is natuurlijk beter dan genezen, ook bij hoogsensitiviteit en een burn-out. Daar ga ik je met onderstaande tips bij ondersteunen. Omdat het leven vol omstandigheden zit waar je beperkt tot geen invloed op hebt, kosten sommige periodes extra veel energie. Denk aan een verlies, moeilijke langslepende situatie op je werk of in de familie enz. Je kunt er met deze tips voor zorgen dat je zo veerkrachtig mogelijk in het leven staat waarmee je moeilijke situaties beter kunt dragen.
1. Hou rekening met jezelf en je hoogsensitiviteit
Om te beginnen is het belangrijk om rekening met jezelf en je hoogsensitiviteit te houden. Ga jezelf dus niet steeds vergelijken met anderen en wat zij wel of niet aankunnen, want grote kans dat het voor jou met je hoogsensitieve brein anders werkt. En hoe doe je dat dan?
- Door te leren over je sensitieve karaktereigenschap. Wanneer je weet hoe het in jouw brein werkt, kun je er gerichter rekening mee houden.
- Wees je bewust van je valkuilen en HSP talenten.
- Zorg voor voldoende herstel- en oplaadmomenten gedurende de dag/week/maand.
- Doe dingen die je leuk vindt en waar je goed in bent.
2. Leer je grenzen kennen
Leer de signalen van je grenzen kennen. Bijvoorbeeld fysiek, doordat je een knoop in je maag voelt. Ook kan het emotioneel merkbaar zijn: bijvoorbeeld doordat je merkt dat je geïrriteerd reageert. Dan is het wellicht tijd om wat rust te nemen. Mentaal kun je het merken, doordat je er met weerstand heen gaat. Niet altijd trouwens, soms als iets spannend is, kun je deze signalen ook krijgen. Het vergt oefening om daarin onderscheid te maken. En je mag leren, je hoeft niet alles meteen te kunnen.
💡 Lees ook: Hoogsensitief en grenzen stellen
3. Trap op tijd op de rem
Dit klinkt eenvoudig, maar is het voor mensen die gevoeliger zijn voor burn-outs vaak niet. Harde werker, doorzetter, perfectionistisch en een hoog verantwoordelijkheidsgevoel zijn vaak eigenschappen die meespelen. Deze eigenschappen passen ook bij hoogsensitiviteit en een burn-out ligt daardoor sneller op de loer. Als je jezelf in de beschrijving herkent en ervaring hebt met over je eigen grenzen gaan, weet dan dat je best wat eerder mag stoppen. Je hoeft niet altijd een 10 te halen, een 7 is ook voldoende.
4. Check regelmatig in bij jezelf
Door in te checken blijf je in verbinding met jezelf. Zeker als je geneigd bent veel na te denken, is het handig dit regelmatig te oefenen door jezelf meerdere malen per dag de volgende vragen te stellen:
- Waar heb ik behoefte aan?
- Hoe kan ik op dit moment het beste voor mezelf zorgen?
Wat heb ik nu van mezelf of een ander nodig? Wees specifiek!
5. Laat je gevoelens er zijn
We zijn allemaal geneigd vervelende gevoelens te vermijden. Begrijpelijk, want ze voelen niet fijn. Maar de realiteit is dat het leven bestaat uit leuke en minder leuke situaties. Wanneer we de vervelende kant gaan vermijden (bijvoorbeeld door vervelende gevoelens te onderdrukken), ontkennen we een deel van onze ervaring. Dat helpt misschien wel even, maar op de lange termijn moet je deze gevoelens er steeds onder zien te houden en dat kost veel energie.
Hetzelfde geldt voor het aangeven van grenzen. Je vindt het misschien niet prettig om dat te doen, omdat je daar een negatieve reactie op kunt krijgen. Ga je dit vermijden, dan ga je over je eigen grenzen heen. In het begin werkt dat nog wel, maar op de lange termijn gaat dit onherroepelijk gevolgen hebben. Je kunt je dan afvragen of deze lange termijn consequenties niet veel groter zijn dan het oorspronkelijke gevoel wat je had. Als je het lastig vindt om met deze gevoelens om te gaan, raad ik je ACT therapie aan.
6. Wiens verantwoordelijkheid is het eigenlijk?
HSP’s hebben vaak een hoog verantwoordelijkheidsgevoel. Daarbij kunnen gevoelens van schuld en schaamte meespelen. Je gaat liever door dan je schuldig te voelen, want dat is een naar gevoel. Maar heb je je weleens afgevraagd of dit gevoel eigenlijk wel klopt? Is het wel jouw verantwoordelijkheid om dit project af te ronden of om een bepaald probleem op te lossen of laat iemand anders wellicht iets liggen? Laat daarbij je schuldgevoel geen raadgever zijn, want deze houdt je in z’n greep en bovendien in de modus om maar door te gaan.
7. Leer op je handen te zitten
Ik zie in de praktijk vaak mensen die zodra er ergens iets speelt, in actie willen komen om te helpen, te steunen, mee te denken met een oplossing enz. Heel mooi zo’n proactieve eigenschap, maar niet altijd handig voor jezelf. Voor je het weet ben je namelijk al in actie en vraag je jezelf daarna af of je daar eigenlijk wel ruimte voor had.
Vooral hoogbegaafde HSP’s kunnen, ook voor zichzelf, razendsnel in actie komen zonder eerst even hun gevoel te checken. Oefen eens met gewoon niets doen en alleen te luisteren of te kijken of iemand anders binnen de groep (familie, collega’s, buren enz) in actie komt.
8. Vraag hulp
Ben je geneigd alles alleen te doen? Het is iets dat ik vaak in de praktijk terug zie en de dingen soms onnodig zwaar kan maken. De combinatie hoogsensitiviteit en een burn-out kan behoorlijk intens zijn, door op tijd hulp te vragen kun je het soms heel goed voor zijn. Schroom niet om hulp te vragen, je hoeft niet alles alleen te kunnen.
De voordelen van een burn-out
Het klinkt misschien gek, maar een burn-out heeft ook voordelen. Niet dat je daar waarschijnlijk veel van zult merken als je er midden in zit. Maar heb jij weleens een burn-out gehad? Ga dan eens na wat die periode je gebracht heeft. Vaak hoor ik mensen bijvoorbeeld zeggen dat ze dichter bij zichzelf zijn gaan leven door een burn-out en dit hun leven waardevoller heeft gemaakt. Heb jij ook zo’n ervaring? Deel hem dan in de reacties, dat kan anderen weer inspireren.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Bewaar voor later op Pinterest:
2 Reacties
Hi Maaike,
Dankjewel voor dit duidelijke artikel! Terug kijkend zie ik een hele hoop herkenbare dingen: negeren van alarmbellen, het “moeten” van mezelf, het doorgaan ook al is het op m’n tandvlees. Het perfectionist gedrag.. Als eerste op kantoor willen komen omdat er dan nog rust is en ik kan nadenken.(open floor plan en me niet kunnen afsluiten. Los daarvan dat iedereen bij mij kwam voor hulp met alles. Niet alleen zakelijk, ook privé. Aan het eind van de dag was ik op. En mijn dag bestond uit uren van 6 tot 22.30 of zelfs nóg later.. 24/7… Na mijn 2e burn-out heb ik het nog steeds niet geleerd, het kostte me een derde burn-out (deze keer met écht fysiek en mentaal instorten – ik kon niets meer, wíst ook niets meer) om nu écht te luisteren naar mijn lichaam. Grenzen leren stellen. “Nee zeggen – aaarrrggghh wat is dat eng! Heel veel therapieën, waar nu uiteindelijk (na bijna 9 jaar!!) de conclusie komt dat ik onder andere hooggevoelig ben, hyper hooggevoelig noemde ze het. Geur, licht, geluid, meerdere energieën om me heen, en wat eigenlijk achteraf, de uiteindelijke trigger die álles op z’n kop zette was dat ik uit mijn eigen kantoortje weg moest en in een kantoortuin moest gaan zitten. Los van een heleboel andere dingen (compleet gestoorde dingen, dat wel) was dat het wel dat mij compleet liet ontsporen. Ziek gemeld, burn-out geconstateerd, en dan kom je in de molen terecht, helaas met (voor mij) hulpverlening in de schaal incompetentie ten top.
Hooggevoelig en hoogbegaafd. Tikkie op het Spectrum. Rainforest mind. Geen concentratie, kon nog niet eens een Donald Duck lezen, geen idee wat ik las, was ook niet grappig meer. Kortom van therapie naar therapie, om uiteindelijk uit te komen op hooggevoeligheid en nog wat andere diagnoses.. Volgende therapie weer opneem wachtlijst. Heb hoop, al is het maar om te leren wat er bij mij allemaal op het spectrum scoort, en wat niet.
Ben zo blij dat dit artikel zoveel positieve dingen geeft wat eraan te doen is, de dont’s vooral. Nu, na alle ellende van bijna 9 jaar (!!!) compleet arbeidsongeschikt verklaard. En zelfs dát voelt (nog steeds) niet helemaal goed: ja, het klopt, maar nee, het te voelt toch als falen. Rationeel weet ik dat het niet zo is, emotioneel is toch een ander verhaal..
Mijn belangrijkste lessen:
– luister naar je lichaam, negeren geen enkele alarmbel. Ze zijn er, soms zachtjes, soms oorverdovend, maar ze zijn er!!
– haal perfectionisme uit je hoofd/systeem. Mensen maken nou eenmaal fouten, en daar kan je van leren.
– neem rust op het moment dat je lijf aangeeft rust nodig te hebben. Niet “nog even dit/dat/wat dan ook. Morgen is een nieuwe dag. Waarschijnlijk ook vol, maar jammer dan. Rust geeft meer kracht en focus. En uiteindelijk ben je er toch sneller mee klaar dan.
– Leer “nee, bedankt” zeggen ipv “tuurlijk, doe ik wel “even”.
– Hou de balans in de gaten: werk en prive. Je werkt niet om te leven als een robot.
– Zorg voor je sociale netwerk, je “opvang-team”, mocht het fout gaan. Er zijn genoeg mensen die afhaken als je niets meer kan. En het is een eenzame weg.
Nou ja, ik zou zo nog een hoop tips en do’s and don’ts kunnen verzinnen, maar dat wordt een heel verhaal. Laten we dat maar niet doen.,
Ik ben er nog niet, maar ik weet dat ik weer een lichtpuntje zie. Dat is al heel wat! Uiteindelijk kom ik er wel, maar mijn hemel wat een (rollercoaster) weg!! Die nog steeds doorgaat..,
Hoiiii,
Zeker herken ik heel veel in dit artikel.
En vooral dat achteraf.
Maar nu bijna een jaar verder kan ik zeggen dankjewel voor de burn-out
Heb testen ondergaan vanwege mijn vroeg geboorte, ik heb therapieën gehad.
En zo dankbaar omdat ik anders leef nu!
Ik doe wat ik wil en wanneer ik wil en ik voel heel veel.
Doe aan yoga, trap eerder op de rem.
Zelfs van werk veranderd en nu super blij met het werk wat ik nu doe…
Eet anders.
Hondje genomen dus ik moet te wandelen en beweeg dus ook meer.
Ja ik kan wel zeggen dat ik er veel beter uit gekomen ben.
Tuurlijk ik vind het soms nog lastig om balans te vinden maar bepaalde dingen zullen ook altijd blijven maar weet er nu veel beter mee om te gaan