Hoe kun je het beste studeren met een hoogsensitief brein? Hoogsensitieve studenten worstelen geregeld met hun eigenschap in relatie tot hun studie. Veel van hen hebben te maken met burn-out gerelateerde klachten en zoeken naar een gezondere studiestrategie. Zij bevinden zich in een levensfase waarin zij zichzelf als mens en aankomend professional aan het definiëren zijn en dat zorgt voor spanning en stress. Inzicht in hoe hun hoogsensitieve brein werkt geeft vaak al rust, maar er is ook behoefte aan concrete handvatten.
In dit artikel geeft Lianne van den Berg- Weitzel – studentendecaan aan de Hogeschool Utrecht, trainer bij het Student Support Centre HU en HSP coach – praktische tips voor studenten om hun eigenschap als kwaliteit te kunnen inzetten tijdens het studeren.
Studeren met een hoogsensitief brein
Het hoogsensitieve brein merkt veel (subtiele) details op die binnenkomen via het gevoelige zenuwstelsel van een hoogsensitief persoon (HSP). Al die informatie wordt diepgaand verwerkt, waarbij veel hersengebieden betrokken zijn, er meer verbindingen tussen die hersengebieden worden gelegd en de hersengebieden die voor diepgaande verwerking zorgen sterk geactiveerd worden.
Het hele proces van opmerken en diepgaand verwerken kost veel energie en zorgt voor spanning in het systeem, waardoor de (interne) reactie die volgt intens is. Tijdens het studeren werkt dit systeem net zo en dat levert zowel voordelen op (je kunt vraagstukken heel goed vanuit diverse invalshoeken bekijken, het geleerde vanuit het ene vak linken met informatie van een ander vak en je komt daardoor makkelijker tot minder voor de hand liggende, creatievere oplossingen), maar het kan je ook voor uitdagingen stellen (vooral m.b.t. overprikkeling en het effect daarvan op je concentratie- en prestatievermogen).
Onderstaande tips zullen je helpen om je eigenschap vooral in jouw voordeel te laten werken.
💡 Lees ook: Wetenschappelijke HSP weetjes
Tip 1: Optimaliseer je studie omgeving
Door het gevoelige zenuwstelsel vangen de zintuigen van een HSP veel informatie op. Lang niet al die informatie is relevant voor het studeren en zal dus ook niet altijd bijdragen aan effectief studeren met een hoogsensitief brein. Dit geldt zowel in de lesomgeving – hiermee bedoel ik de fysieke ruimte waarin je je colleges volgt – als in de studeeromgeving – de omgeving waarin je zelf studeert en je voorbereidt op je toetsen.
Optimaliseer je lesomgeving
In de lesomgeving zul je maar beperkt invloed hebben op de omgevingsfactoren. Als je merkt dat je last hebt van alles wat je opmerkt, is het zinvol om eens te bekijken wat al die factoren zijn en vervolgens vast te stellen welke je kunt beïnvloeden en welke niet. De ‘Cirkel van Invloed en Betrokkenheid’ van Stephen Covey (auteur van onder andere ‘De zeven eigenschappen van effectief leiderschap’) is hierbij een handig hulpmiddel. Alleen het vaststellen van je beperkte invloed kan al helpen datgene te accepteren als ‘het is zoals het is’ zodat je er minder energie aan verliest. De last is er dan weliswaar nog steeds, maar je verergert dat niet door je er meer over op te winden.
Waar heb je invloed op?
Focus op die factoren waarop je wel invloed hebt. In een lesomgeving kan dat bijvoorbeeld je plek in het lokaal zijn (meer aan een zijkant versus middenin de ruimte – èn dus in de drukte); de kleding die je aantrekt (in het lokaal is het bijvoorbeeld altijd koud, kleed je daar dan op zodat je er minder last van hebt) of de medestudenten waar je naast gaat zitten (liever niet naast die lieve vriendin die net teveel parfum op doet). Wees je in relatie tot het laatste ook bewust van hoe je je voelt vóór en nadat je bij bepaalde personen in de buurt geweest bent. Bij sommige personen zul je merken dat het contact je (te)veel energie vraagt, kies dan bewust om naast anderen te gaan zitten.
Optimaliseer je studeeromgeving
Zorg in je studeeromgeving allereerst voor een inrichting waarin jij je lekker voelt. Zorg dat het opgeruimd is, dat het licht fijn is, de temperatuur goed (of kleed je daar beter naar als je gaat studeren), het geluid prettig. Als je studentenkamer te onrustig is, overweeg dan om in de bibliotheek te gaan studeren of ga in de periode voor je examens naar je ouders (en laat je daar lekker verzorgen, doe je je moeder vaak ook een plezier mee 😉). Sommige studenten zullen baat hebben bij het gebruik van een noise-cancelling koptelefoon, anderen vinden het juist fijn om een bepaald type muziek zachter of harder aan te hebben staan.
Wat heb jij nodig?
Het is van belang uit te zoeken hoe jouw optimale studie omgeving eruit ziet, dat is heel persoonlijk. Wat heb jíj nodig om ontspannen en met focus aan je studie te kunnen zitten? Probeer daar zoveel mogelijk op aan te sluiten. En accepteer wat je niet kunt veranderen, dat kost minder energie dan er tegen te vechten.
💡 Lees ook: Digitale detox voor je hoogsensitieve brein
Tip 2: Studeer vanuit het grote geheel
Als we uitgaan van het breinmodel zoals Esther Bergsma (auteur van onder andere ‘Het hoogsensitieve brein’) dat heeft vormgegeven op basis van een veelheid aan onderzoek op het gebied van hoogsensitiviteit, is een belangrijke stap in het diepgaand verwerken van informatie het matchen van de nieuw binnengekomen informatie met de informatie die het brein eerder al heeft verzameld. Alsof het een puzzelstukje is wordt geprobeerd de nieuwe informatie te passen in de grote puzzel. Zo probeert het brein de informatie te structureren, ‘the bigger picture’ te vormen, alvorens er gefocust wordt (kan worden) op de details.
Zoeken naar de missing links
Op het moment dat het hoogsensitieve brein er niet in slaagt om dat beeld te vormen, is het geneigd te blijven zoeken naar de ‘missing links’, net zolang totdat dat grote geheel wel duidelijk is. Je kunt je voorstellen dat zoiets véél energie kost en dat het je kan tegenwerken als je dit laat gebeuren terwijl je studeert. Om goed te kunnen studeren met een hoogsensitief brein is het daarom aan te raden om, wanneer je begint aan het leren voor een tentamen of het maken van een opdracht, voor jezelf eerst die grote puzzel te schetsen.
Wanneer je leert voor een toets kan je beginnen met op te zoeken wat het leerdoel is (vaak staat dat beschreven in de cursusomschrijving of -handleiding) zodat je onderdelen van de stof daaraan kunt relateren. Ook kun je de inhoudsopgave van het boek bekijken: wat is het overkoepelende thema en welke onderdelen worden daarbinnen behandelt (op niveau van het boek, maar ook per hoofdstuk)?
Start je met een nieuwe cursus? Dan kan je de docent vragen eerst het grote plaatje te schetsen. In geval van een groepsopdracht, kan je bij de start met je groep bespreken wat de context is van de opdracht vóór er gefocust wordt op de verschillende onderdelen waaraan gewerkt moet worden.
Visualiseer het grotere geheel
Als je het prettig vindt om een groot geheel voor jezelf visueel te maken, dan wijs ik je graag op het gebruik van mindmaps. In een mindmap kan je met behulp van kleuren, dikkere en dunnere lijnen en eventueel afbeeldingen, eenvoudig een overzichtelijk beeld schetsen van de samenhang tussen de delen informatie.
Tip 3: Studeer kwalitatief èn rust kwalitatief
Als het gaat om het leveren van (werk)prestaties wordt de vergelijking wel eens gemaakt dat niet-HSP marathonlopers zijn en HSP sprinters. Niet-HSP leveren een prestatie à la een duurloper: de energie wordt zo ingezet dat er over een langere afstand een prestatie kan worden neergezet. Daarna is een periode van rust nodig om te herstellen. HSP daarentegen zijn meer zoals sprinters: in kortere tijd wordt alle energie ingezet om een topprestatie te leveren, waarna een vergelijkbare periode van rust en herstel nodig is. HSP pieken dus in kortere tijd, maar hebben daarna minstens zoveel hersteltijd nodig en dat is wat HSP weleens geneigd zijn te vergeten.
Vergelijken met anderen
Wanneer zij om zich heen kijken en andere ‘lopers’ langer door zien gaan (dat de energie door hen anders verdeeld wordt is niet direct zichtbaar), hebben zij gemakkelijk het gevoel dat zij voor hen onderdoen. Dat zij falen, dat zij niet voldoen aan de (vermeende) verwachtingen. Als daarbij nog eens komt dat er veel werk te doen is, dan ontstaat de neiging om maar door te blijven gaan met piek-presteren en rust en hersteltijd te minimaliseren of zelfs over te slaan. Er wordt in het verlengde van de eerder genoemde metafoor dan gezegd dat HSP geneigd zijn om een marathon te willen sprinten.
Let op je grenzen
De gedrevenheid, het verantwoordelijkheidsgevoel en de diepe wens om het zo goed mogelijk te doen van HSP versterken deze aandrang: de (broodnodige) rust wordt uitgesteld. Soms net zolang tot het lichaam er noodgedwongen de stekker uit trekt. Maar liefst 57% van werkende HSP in Nederland geeft aan een burn-out gehad te hebben (bron: Esther Bergsma, HSP en werk(stress) 2018)! Dit is een enorm hoog percentage, zeker als je het vergelijkt met de “slechts” 15% van de totale Nederlandse beroepsbevolking die zegt te maken hebben gehad met burn-out. Een gewaarschuwd mens telt voor twee, vandaar deze tip: studeer kwalitatief èn rust kwalitatief!
Behoefte van het brein
Houd bij dit alles ook in gedachten wat zowel voor HSP als niet-HSP geldt, namelijk dat ons archiverende brein (verantwoordelijk voor het filteren en ordenen van informatie) alleen zijn werk kan doen als ons denkende/reflecterende brein (dat abstract denken mogelijk maakt en verbindingen legt tussen acties en consequenties in verleden, heden en toekomst) tot rust komt.
Dus alleen als ons denkende brein pauze krijgt, kan ons archiverende brein de informatie goed opslaan. En goed opgeslagen informatie is het makkelijkst terug te halen op de momenten dat je het nodig hebt… Met andere woorden: als je voldoende pauzes neemt tijdens het studeren voor een tentamen, geef je je brein de beste gelegenheid om de informatie goed op te slaan en ben je dus beter in staat om op het ‘moment suprême’ de goede antwoorden te geven! Bewezen studiemethoden zoals de Pomodoro-techniek die eind jaren ’80 werd ontwikkeld door Francesco Cirillo, waarbij in intervallen wordt gewerkt aan een taak en wordt gerust, zijn hierop gebaseerd.
Wissel studeertijd en lummeltijd af
Dus: geen excuses nodig of verontschuldigingen voor het nemen van pauze! Studeertijd afwisselen met lummeltijd is gewoon de beste voorbereiding op je tentamen. Daar kan niets of niemand wat tegenin brengen 😉
💡 Lees ook: Het ideale me-time recept voor HSP’s
Kwalitatieve lummeltijd
Om bovenstaande samen te vatten: om goed te kunnen presteren, is voldoende rust en herstel essentieel. Om kwalitatief te kunnen studeren met een hoogsensitief brein, moet je dus ook kwalitatief rusten. Lummeltijd inlassen dus, maar wel kwalitatieve lummeltijd.
Wat kwalitatief rusten betekent is persoonlijk en nodigt uit tot een ontdekkingstocht. Kwalitatief rusten is niet (perse) stil zitten op de bank of liggen in je bed, maar kan best een activiteit betreffen. Het is de moeite waard (en bovendien leuk!) om voor jezelf uit te zoeken waar jij van oplaadt. Wat geeft jou energie? Dat kan een lekkere wandeling zijn (veel HSP laden heel goed op in de natuur), handwerken, lezen van een fijn boek, sporten, meditatie, een goed gesprek, … enz.
Wat vond je als kind fijn?
Als je niet meer zo goed weet wat je leuk vindt en waarvan je oplaadt, denk dan eens terug aan wat je als kind fijn vond om te doen. Waar kon jij je helemaal in verliezen, zodanig dat je je omgeving en de tijd vergat? Mij kon je als kind bijvoorbeeld totaal niet meer bereiken als ik verdween in een leesboek. En dat is nu nog steeds zo. Het is soms onaardig voor mijn omgeving, maar ik laad daar dus enorm van op! 😊
100 Leuke dingen
Wat je ook kunt doen is de volgende oefening. Ga zitten met pen en papier en schrijf – zonder te stoppen – 100 dingen op die je leuk zou vinden om eens te doen. Niet stoppen met schrijven, de dubbels vis je er later wel uit, het gaat om de flow. Selecteer dan uit die 100 dingen 10 dingen die je dit jaar zou willen doen. Daarvan kies je er 5 die je regelmatig wilt doen, daaruit 1 die je dagelijks wilt doen. En probeer die de komende periode eens uit als je pauze neemt. Laad je ervan op? Blijf het doen! Laad je er niet (voldoende) van op: pas het aan of probeer iets anders.
Ochtend of avondmens?
Als laatste bij tip 3, voor een gezonde balans in studieritme is het aan te raden ook goed naar je lichaam te luisteren. Elk mens heeft zijn/haar eigen biologische ritme. Jouw lijf weet wanneer het het best in staat is om te presteren. Voor de één is dat ’s ochtends vroeg, de ander komt wat later op gang, de volgende presteert het best in de avond. Je zult niet altijd volledig de controle hebben om je dag daarnaar in te richten, maar het verdient aanbeveling om hier wel zo goed mogelijk rekening mee te houden. Ga eens experimenteren en vind uit welke activiteiten jou op welk moment van de dag het beste afgaan. Maak je planning zoveel mogelijk in lijn hiermee, zodat je optimaal gebruik maakt van jouw meest productieve momenten.
Tot slot: Pas toe wat voor jou werkt!
Studeren met een hoogsensitief brein kan een uitdaging zijn. De verschillende tips hierboven zijn algemene tips die vragen om een gepersonaliseerde keuze. Het is aan te raden om verschillende dingen uit te proberen en achteraf kritisch te zijn. Werkt het voor jou? Blijf het dan vooral doen! Werkt het niet voor jou? Zoek dan naar een andere manier die wèl werkt. Werkt het deels? Gebruik dan wat werkt, laat weg wat niet werkt en pas het verder aan zodat het optimaal is voor jouw unieke zelf!
Onthoud dat er geen goed of fout is, het gaat om zoeken naar wat passend is. Passend voor jou als unieke HSP en passend bij jouw studeersituatie. Ik wens je veel (studie)succes!
Lianne van de Berg Weitzel schreef ook:
Lianne van den Berg-Weitzel
Vanuit haar rol als studentendecaan, trainer en HSP coach ondersteunt Lianne van den Berg-Weitzel mensen bij het zichzelf beter leren kennen en van daaruit persoonlijke en professionele keuzes te maken die beter bij hen passen. Mede vanuit ervaringsdeskundigheid heeft zij hierbij een focus op begeleiding van hoogsensitieve studenten en onderwijsprofessionals.
Contact: https://www.linkedin.com/in/liannevandenbergweitzel
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Wil je HSP tips in je mailbox ontvangen?
+ gratis HSP minigids
Bewaar voor later op Pinterest:
Nog geen reacties. Reageer hieronder!