De samenwerking van bijen is fascinerend om te observeren. Welke inspirerende boodschap hebben bijen voor ons mensen? En wat heeft dit met hoogsensitiviteit te maken? Ik ga je er alles over vertellen in dit artikel. Sommige bijen zijn er namelijk goed in om grootschalig op een effectieve manier samen te werken en zo planten te bestuiven, zodat deze zich voort kunnen planten. Hiermee helpen ze mee aan de biodiversiteit in de natuur en dat is voor iedereen, incl de mens heel nuttig. Bovendien hebben bijen een inspirerende wijze van samenwerken op grote schaal, iets waar wij mensen in onze samenwerking heel wat van kunnen leren.
In 2 artikelen over bijen komen deze aspecten aan bod:
Hoe de samenwerking van bijen overeenkomt met hoogsensitiviteit:
- De samenwerking van honingbijen versus de natuurlijke wijze van de mens.
- Hoe de samenwerking van bijen lijkt op hoogsensitiviteit.
6 dingen die we van honingbijen kunnen leren & red de bij! (komt volgende week online)
- Ik ga dieper in op de samenwerking van bijen.
- Wat kan je zelf doen voor de bij? Praktische tips hoe je de bijen en daarmee onze biodiversiteit een handje kan helpen.
💡 Lees ook: Hoogsensitiviteit en intuïtie
De samenwerking van honingbijen
Imker en bestuurskundige Ramon Hagedoorn legt in zijn boek ‘het bijeffect’ uit hoe bijen effectief grootschalig samenwerken. Om te beginnen zijn er maar enkele van de 20.000 (!) bijensoorten ter wereld die in grote groepen samenwerken. Volgens Hagedoorn zegt de natuur hiermee: “neem de moeite van grootschalig samenwerken alleen als de meerwaarde evident is en het niet anders kan.”
De honingbij doet dit, zodat bloemen en planten op grote schaal kunnen worden bestoven, wat in het belang is van het ecosysteem. Solitaire bijen krijgen dit niet voor elkaar en daar heeft de natuur dus een hele handige oplossing voor gevonden. Maar dat betekent niet dat solitaire bijen geen nut hebben. Zij bestuiven juist de bloemen die op kleine schaal en met precisie bestoven moeten worden en waar een honingbij onvoldoende in zou slagen. Beide soorten hebben dus hun eigen functie, voor een eigen doel. Met andere woorden: de samenwerking moet dus efficiënt en zinvol zijn voor het doel dat het dient.
💡 Lees ook: De metafoor van de twee wolven
De mens en grootschalig samenwerken, is dat wel zo slim?
Inmiddels zijn wij als mens ook grootschalig aan het samenwerken. De globalisering neemt toe. Is dat wel zo slim? Wij mensen zijn van oudsher als jager-verzamelaars meer gericht op samenwerking in kleine groepjes.
Terwijl we in deze moderne tijd juist vooral zo grootschalig mogelijk organiseren op veel verschillende terreinen. Denk aan onze huisvesting, voedselvoorziening, vervoer, onderwijs en ga zo maar door. Hier schuilt een risico in dat het onoverzichtelijk wordt en de samenwerking daardoor inefficiënt wordt. Bovendien heb je allerlei regels, hulpconstructies en modellen nodig om goed te blijven samenwerken op grote schaal. Dit gaat mede je handelen bepalen, omdat je er afhankelijk van wordt. Met als gevolg bijvoorbeeld dat minderheden in het gedrang kunnen komen.
Onderwijs
Denk maar aan ons onderwijssysteem en de moeite die hoogbegaafde kinderen hebben om daarin te passen. Ze hebben namelijk (deels) ander, meer passend onderwijs nodig. Ook voor hoogsensitieve kinderen geldt dat het huidige onderwijssysteem lang niet altijd aansluit. De grote klassen (vol prikkels), veel ‘mentaal stampwerk’, de druk van toetsen en goede cijfers halen. Het vraagt veel van sensitieve kinderen die veel waarnemen en intens voelen. Hoe grootschaliger we zaken organiseren hoe minder genuanceerd we kijken naar wat een individu nodig heeft.
Geestelijke gezondheidszorg
De GGZ is een ander mooi voorbeeld. Met de DSM-5 als bijbel, een zorgverzekering die alleen vergoedt als er een diagnose wordt gesteld (dus je moet wel in dát specifieke DSM hokje passen) en bovendien moet de behandeling in korte tijd (succesvol) afgerond zijn. Ongeacht het individu en de daadwerkelijke vraag. Gevolg is dat er vooral op gedragsverandering gefocust wordt, maar de onderliggende emoties en daar weer onderliggende behoefte + een juiste context (wat is het signaal en hoe is het ontstaan) vaak niet meer aan bod komen.
Helaas heb ik als coach en counselor mijn grenzen en kan ik niet altijd de juiste begeleiding bieden. Maar ook als ik dat wel kan moet soms eerst de schade hiervan opgeruimd worden. Ik heb al menig schrijnende situatie in de praktijk gehad waarbij in een aantal gevallen mensen zichzelf met een paar gesprekken gelukkig weer terug vonden, anderen moest ik doorverwijzen omdat ik als coach niet bevoegd ben om te behandelen.
Inspiratie en visies op onze geestelijke gezondheidszorg (GGZ):
- Het net uitgekomen boek van Floortje Scheepers is een aanrader: Mensen zijn ingewikkeld. Dit boek is een pleidooi voor acceptatie van de werkelijkheid en het loslaten van model denken.
- Check het Instagramaccount @overmentalegezondheid van Eva ook zeker even voor een beschouwende blik, leuke weetjes en een menselijke benadering.
In mijn werk als HSP coach kent voor mij het omgaan met hoogsensitiviteit geen vast stappenplan dat voor elke HSP’er past. Ten eerste omdat hoogsensitiviteit door de wijze van opmerken, verwerken en reageren een dominante karaktereigenschap is, dat wil zeggen zich voordoet in alle ervaringen en dus breed voordelen en uitdagingen kan geven.
Ten tweede omdat je persoonlijkheid veel meer omvat dan alleen hoogsensitiviteit. Al je karaktereigenschappen, levensloop, behoeften & verlangens en visie dienen allemaal in kaart gebracht te worden en vanuit daar ontstaat vanzelf de richting. Ik verzin die als coach niet en ik heb daarom ook geen stappenplan, want dan zou ik alle HSP’s en hun ervaring in het leven op één hoop gooien. Hier komt onze diversiteit als mens naar voren: ieder mens is een unieke combinatie van eigenschappen, levenservaring, bewustzijn en behoeften.
Bovendien is het jouw leven en is het de bedoeling dat jij zelf bepaalt wat je daarmee doet. Ik heb in mijn rol als coach het voorrecht dat ik uitgenodigd wordt een stukje mee te lopen en je door middel van vragen en waar nodig wat context nieuwe input te geven en vervolgens bepaal jij welke richting je ermee uit gaat.
Hoogsensitiviteit en het groepsbelang
Als we naar mensen en hun samenwerking kijken, schort er nogal eens wat aan. Dat komt omdat mensen in het westen meer individualistisch ingesteld zijn. We denken dus meer aan onszelf en minder aan de groep. Tenminste, veel mensen zitten zo in elkaar.
Kijken we naar de groep hoogsensitieve mensen dan valt iets op: HSP’s kijken niet alleen naar hun eigen belang, maar ook naar het groepsbelang. Denk maar aan het inlevingsvermogen in andere mensen, de harmonie in de groep en de behoefte aan verbinding met mensen. Ik noem dit ook wel het ‘wij denken’. Dat is mijns inziens een belangrijke rol die HSP’s in de maatschappij vervullen. En dat hebben ze gemeenschappelijk met de honingbij.
Hoewel een bij zelfstandig opereert doet deze dat wel in het groepsbelang. Iets wat naadloos aansluit bij hoogsensitieve mensen, die ook graag zelfstandig beslissen, grondig overwegen wat de meest optimale (efficiënte) stap vooruit is en daarbij ook het groepsbelang in ogenschouw nemen alvorens ze tot actie overgaan. En bovendien komen hoogsensitieve mensen (als ze niet te geremd zijn door bijvoorbeeld afwijzingsgevoeligheid) dan ook in actie en gaan doen wat nodig is.
Ted Talk van imker Ramon Hagedoorn
Hoe kun je effectiever samenwerken?
Dit zijn de tips die Ramon in zijn TedTalk geeft, aangevuld door de overeenkomsten die ik zie bij hoogsensitieve mensen.
1. Wees een toerist vs hoogsensitiviteit
Kijk eerst eens een tijdje rond zonder iets te doen. Een honingbij doet dit door eerst te inventariseren wat voor werk er te doen is en welk werk al opgepakt wordt. Op basis daarvan besluiten ze wat ze gaan doen en komen ze zonder te overleggen direct in actie.
Als je kijkt naar het stop en check systeem van hoogsensitieve mensen zie je dat het eerst de hei overzien hier behoorlijk op lijkt en nog zo gek niet is. Omdat hoogsensitiviteit bij 15-20% van de bevolking voorkomt, wijkt dit af van de norm en daarvan denkt ons brein gelijk dat je je moet aanpassen aan de meerderheid. Niets is minder waar, als je hoogsensitief bent heb je met jouw wijze van opmerken, verwerken en reageren jouw functie binnen een samenleving.
2. Kom direct in actie (na de toeristen fase)
Bijen hebben geen vaste rol, tijden of begrenzingen: ze doen simpelweg wat nodig is. Ik zie veel hoogsensitieve mensen met een proactieve houding in de praktijk en hoewel ik het al jaren zie, verwondert het mij toch soms nog hoe snel HSP’s aan de slag gaan met nieuwe inzichten. Het reflecterend vermogen helpt hierbij en zet aan tot zelfontwikkeling.
Er zijn ook hoogsensitieve mensen die blijven hangen in gedachten en bijvoorbeeld afwachtend zijn (geworden). Vanuit het stop en check systeem bestaat er een kans dat je, mede door negatieve ervaringen in je leven, jezelf teveel remt en naar (mogelijke) risico’s blijft kijken. Afwijzingsgevoeligheid (rejection sensitivity) kan ervoor zorgen dat je in een reflex van vechten, vluchten of bevriezen terecht komt. Of het tegenovergestelde: dat je in actie komt terwijl het niet jouw verantwoordelijkheid is, dit is dan vaak vermijding (=vlucht) van mogelijke afwijzing.
3. Stop met controleren: geef verantwoordelijkheid
Het is heel inefficiënt om alles te gaan controleren. Stel dat een bijenvolk de hele tijd moet checken of elke individuele bij z’n werk wel goed doet? Dat zou een chaos worden. En eigenlijk werkt het voor ons ook niet bepaald motiverend. Er wordt namelijk al vanuit gegaan dat je (mogelijk) fouten gaat maken. Veel beter werkt het om vanuit vertrouwen te werken, door de verantwoordelijkheid die iemand dan krijgt is de betrokkenheid in de samenwerking ook veel groter.
Hoogsensitieve mensen worden wel de kanaries in de kolenmijn genoemd, ze merken als eersten op dat iets niet werkt. En dit is zo’n thema waarbij ik durf te wedden dat zo goed als elke HSP direct situaties en gevoelens naar voren kan halen waarbij collega’s over de schouder meekeken of op een andere manier gecheckt hebben of je je werk wel goed deed.
4. Gebruik een krant - eerst wennen
Als Hagedoorn 2 bijenvolken samenvoegt gebruikt hij hiervoor een krant. De volken beginnen ieder aan een eigen kant te knagen en wanneer de krant op is, zijn de bijen aan elkaar gewend. Bij mensen werkt het net zo. We moeten eerst wennen aan elkaar. Bij hoogsensitieve mensen is het zelfs kenmerkend om eerst de kat uit de boom te kijken in een nieuwe baan, bij het ontmoeten van nieuwe mensen, in een nieuwe omgeving enz. Niet dat je dat altijd aan ze ziet want niet alle HSP’s laten dat merken. Maar reken maar dat er intern allerlei indrukken binnenkomen en verwerkt worden.
Ga dus niet rechtstreeks samenwerken (zakelijk of privé), maar leer elkaar eerst beter kennen. Zo kun je aan elkaar wennen en bouw je de samenwerking als het ware op in plaats van dat je uit het niets moet gaan samenwerken.
Het Bijeffect – Ramon Hagedoorn
Wil je hier meer over leren? Lees dan zeker het boek want het staat boordevol informatie over de bij en (grootschalige) samenwerking. Ramon Hagedoorn weet het goed naar de praktijk te vertalen en door de toegankelijke schrijfstijl leest het ook prettig.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Wil je HSP tips in je mailbox ontvangen?
+ gratis HSP minigids
Bewaar voor later op Pinterest:
Nog geen reacties. Reageer hieronder!