Met enige regelmaat is er verwarring over de persoonskenmerken hoogsensitief, introvert of verlegen zijn. Begrijpelijk want ze hebben een aantal raakvlakken, maar zijn wel echt verschillend. Iemand die hoogsensitief is kan bijvoorbeeld ook extravert zijn en niet iedere HSP is verlegen. In dit artikel leg ik uit wat deze persoonskenmerken precies zijn en waar de verschillen liggen.
Je persoonlijkheid
Om te beginnen is je persoonlijkheid opgebouwd uit verschillende persoonskenmerken. Je kunt hoogsensitief, introvert of verlegen zijn, maar deze persoonskenmerken ook in je persoonlijkheid gecombineerd hebben.
Big Five model / Vijffactorenmodel
Het Big Five model / Vijffactorenmodel heeft deze eigenschappen handig opgedeeld in 5 clusters en wordt in de huidige psychologie veelvuldig gebruikt.
- Neuroticisme versus stabiliteit
- Extraversie versus introversie
- Openheid voor ervaring (ook intellect) versus geslotenheid
- Consciëntieusheid (zorgvuldigheid) versus laksheid
- Vriendelijkheid versus antagonisme
Ook bij onderzoeken door onder andere Elke van Hoof en Patricia Bijttebier naar hoogsensitiviteit wordt gebruik gemaakt van dit model. Hieruit lijkt het beeld naar voren te komen dat HSP’s onder meer scoren op de clusters openheid en neuroticisme. Omdat niet alle maar zeker een deel van de HSP’s scoorden op onder meer extraversie (vs. introversie), werd ook duidelijk dat niet alle HSP introvert zijn en hoogsensitiviteit dus een op zichzelf staand persoonskenmerk is.
Het laatste onderzoek hiernaar verscheen in augustus 2020: First look at the five-factor model personality facet associations with sensory processing sensitivity
💡 Sensory Processing Sensitivity is de wetenschappelijke naam voor hoogsensitiviteit. Lees ook wetenschappelijke weetjes over hoogsensitiviteit.
Hoogsensitiviteit
Hoogsensitiviteit is een persoonskenmerk dat zich onderscheidt door een scherpe waarneming en diepgaande wijze van verwerken. Bij onderzoeken in een fMRI scanner bleek dat bij HSP’s meer breingebieden oplichten bij het verwerken van een situatie. Deze gebieden bleken onder meer te maken te hebben met het integreren van zintuiglijke informatie, bewustzijn, aandacht, empathie en een plan om in actie te komen.
Het zogeheten stop en check systeem van HSP zorgt ervoor dat je je reactie zorgvuldig afweegt alvorens je in actie komt. Lees daarvoor ook waarom HSP eerst even op de rem gaan staan. Zo wil je rustig de hei kunnen overzien en pas beslissen nadat je je een goede kansen- en risicoanalyse gemaakt hebt. Deze wijze van verwerken kost tijd & energie waardoor je wat sneller behoefte hebt aan momenten van rust.
Je bent dus als HSP niet direct prikkelgevoelig, maar hebt meer tijd nodig om de (subtiele) prikkels die je scherper waarneemt te verwerken. Wanneer de hoeveelheid prikkels zich zonder voldoende pauzes te veel opstapelen ontstaat er stress en kun je overprikkeld raken.
Introvert vs extravert
Uit onderzoek naar hoogsensitiviteit weten we inmiddels dat ca 70% van de hoogsensitieve mensen introvert is en 30% extravert. Dan is er ook nog de groep hoogsensitieve high sensation seekers die introvert of extravert kunnen zijn. En zo zie je al hoe binnen deze persoonskenmerken allerlei verschillende subtypes bestaan. Als je hier meer over wil weten, lees dan even deze 4 HSP types door.
Introvert zijn wil zeggen dat je meer gericht bent op de binnenwereld en energie krijgt van alleen zijn. HSP’s hebben in principe vooral een behoefte aan tijd om te verwerken & herstellen. Dat hoeft niet perse om alleen te zijn, dat ligt eraan. Over het algemeen ben je als introvert ook rustig en bedachtzaam van aard.
Ben je extravert dan krijg je juist energie van het omgaan met andere mensen, maar heb je als HSP ook zeker van tijd tot tijd behoefte aan rust om prikkels te verwerken.
Omdat introversie versus extraversie niet zwart/wit is, maar meer een glijdende schaal kun je ook meer in het midden zitten. Dit wordt ook wel ambivert genaamd.
Tot slot heeft een hoogsensitieve high sensation seeker behoefte aan meer prikkels en is daardoor vatbaarder voor onderprikkeling. Een andere categorie waarbij je dit ook sneller ziet zijn hoogbegaafde HSP. Er valt op dit terrein nog heel wat te onderzoeken. Met name de correlatie tussen hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid, omdat een groot deel van de hoogbegaafden ook hoogsensitief lijkt te zijn.
💡 Lees ook: De meerwaarde van introvert leiderschap
Verlegenheid
Verlegenheid wordt vaak in verband gebracht met hoogsensitiviteit maar lang niet alle HSP’s zijn verlegen. De Vereniging van Verlegen Mensen stelt dat verlegenheid een angst in bepaalde sociale situaties is en deze komt in veel vormen en gradaties voor. Zo kent iedereen wel een zekere vorm van verlegenheid, maar is het bij anderen zo sterk dat het als sociale angststoornis bestempeld wordt.
Wie verlegen is kan moeite hebben met het aanspreken van anderen of moeite hebben zich in moeilijke situaties te begeven en kan ertoe neigen confrontaties uit de weg te gaan. Wanneer een moeilijke situatie zich voordoet, kan een verlegen persoon zich terugtrekken of moeite hebben zich op de "juiste" manier te uiten.
Verlegenheid kan van jongs af aan aanwezig zijn, maar dit kan ook ontstaan door situaties zoals pesten op school. Bij hoogsensitieve mensen kan verlegenheid dus zeker voorkomen en zelfs sneller ontstaan maar het is dan wel afhankelijk van omgevingsfactoren zoals de omgeving waarin je opgroeit, situaties die je meemaakt en het ontwikkelen van bijvoorbeeld afwijzingsgevoeligheid. Het is daarmee dan ook geen specifiek HSP kenmerk.
Hoogsensitief, introvert of verlegen?
Kortom, dé hoogsensitieve persoon bestaat niet. Ieder heeft een eigen unieke combinatie van persoonskenmerken. Hoogsensitief, introvert of verlegen zijn bestaan los van elkaar, maar kunnen wel alle drie in je karakter voorkomen. Niet alle introverten verwerken op de diepgaande wijze van HSP’s en niet alle HSP’s zijn introvert of verlegen.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Bewaar voor later op Pinterest:
Nog geen reacties. Reageer hieronder!