Hoogsensitiviteit (HSP) ook wel hooggevoeligheid genaamd, raakt steeds bekender dus dat is goed nieuws! Maar het heeft ook een keerzijde. Te pas en te onpas wordt van alles en nog wat onder de noemer HSP (hoog sensitief persoon) weggezet en dat is zeker niet altijd terecht. Er zijn een aantal HSP mythes die hardnekkig de ronde doen en daarmee in mijn ogen afbreuk doen aan de essentie van hoogsensitiviteit. In dit artikel lees je er meer over. Deel dit bericht gerust met je omgeving want het is hoog tijd om deze misverstanden uit de wereld te helpen.
Benaderingswijze hoogsensitiviteit: oorzaak en symptomen
In mijn visie zijn er twee verschillende benaderingen voor het omgaan met je hoogsensitiviteit. Namelijk:
- Extern van buitenaf, hieronder vallen allerlei oefeningen zoals ademhalingsoefeningen, visualisaties en meditaties enzovoorts. Het zijn hulpmiddelen die je kunnen ondersteunen.
- Intern van binnenuit, het wezenlijk veranderen van de manier waarop je naar jezelf en zaken om je heen kijkt. Zodat je vanuit je kracht gaat leven en niet langer afhankelijk bent van je buitenwereld.
Beide benaderingen hebben hun eigen functie en ik gebruik ze daarom in de praktijk dan ook beiden waar nodig.
17 mythes over hoogsensitiviteit
HSP mythe 1: Hoogsensitieve mensen huilen snel
Er zijn zeker hoogsensitieve mensen die sneller huilen en gek is dit niet want huilen ontlaadt spanning (net als een lachstuip). Maar er zijn evengoed hoogsensitieve mensen die geen traan laten terwijl ze wel intens geraakt kunnen zijn. Hoewel er geen oorzaak voor hoeft te zijn kan het zijn dat deze laatste groep geleerd heeft zich sterk te houden en vanachter een veilige muur leeft. Er is dan sprake van overgevoeligheid, ofwel rejection sensitivity.
HSP mythe 2: Hoogsensitiviteit is een excuus
Hier kan ik kort over zijn: niets is een excuus om je verantwoordelijkheid te ontlopen. Als jij ergens last van hebt als hoog sensitief persoon is het in eerste plaats jouw verantwoordelijkheid hiermee om te gaan. Het is natuurlijk prima om een ander te vragen rekening met je te houden, maar wees reëel.
Voorbeeld: Als je last hebt van een pianospelende buurvrouw of een buurman die van harde muziek houdt vraag dan begrip en biedt daarnaast een moment waarop jij rekening houd met hem of haar (en ga zelf een eindje wandelen, doe oordopjes in etc). Je zult merken dat je last veel beter te dragen is doordat je het heft in handen neemt en niet alle verantwoording alleen bij de ander legt. Omgekeerd geldt het ook: vraag wel begrip en geef je grenzen aan in plaats van je slachtoffer te voelen van zo’n buurman of buurvrouw en dan maar alles over je heen te laten komen.
💡 Zorg dus goed voor jezelf en wees ook begripvol naar de ander. Dat scheelt je heel wat energie!
Hooggevoelig of hoogsensitief?
In mijn visie betekenen hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit hetzelfde en verschilt alleen de benaming. Ik roep hierbij ook iedereen op hier geen verschillende betekenissen aan te gaan geven. Het wordt hopeloos onduidelijk, omdat ook de visies met betrekking tot hooggevoeligheid/hoogsensitiviteit uiteen lopen. Dat zorgt in mijn ogen al voor voldoende verwarring. Ik hoop in onderstaand bericht een aantal mythes te nuanceren, zodat de term HSP geen vergaarbak wordt van allerlei interpretaties.
HSP mythe 3: Hoogsensitieve personen zijn beter dan niet-HSP
Het woord ‘hoog’ in hoogsensitief, triggert een waardebesef over hoog en laag in het brein en is daarom een van de hardnekkigste HSP mythes. In het woord ‘hoog’ zit de mindfuck dat dit woord synoniem staat voor beter. Zowel hoogsensitieve mensen als niet-hoogsensitieve mensen hebben hun functie in de maatschappij. De waarneming van hooggevoelige mensen is diepgaand en gaat vaak gepaard met intuïtie. Hierdoor zijn hoogsensitieve mensen goede raadgevers. Ze kunnen even goede leiders zijn als niet-hoogsensitieve mensen.
Waar hoogsensitieve mensen diep nadenken en zorgvuldig allerlei voors en tegens kunnen overwegen in het belang van iedereen, kunnen niet-HSP over het algemeen wat sneller handelen. Beiden zijn van belang voor een evenwichtige samenleving. Het gaat dus niet over beter of minder, maar over het vinden van je eigen plek in het geheel.
HSP mythe 4: HSP’s moeten koffie en medicijnen mijden
Wanneer je hoogsensitief bent heb je waarschijnlijk een gevoelig zenuwstelsel. Dit staat mijns inziens echter los van je lichamelijke constitutie. Om mezelf als voorbeeld te nemen: ik heb heel wat verdoving nodig bij de tandarts omdat ik erg snel pijn ervaar, maar van bijwerkingen van medicijnen heb ik in verhouding vaak weinig last. Idem met koffie: geef mij een espresso na 23:00 uur en ik val binnen het uur als een blok in slaap. Kijk dus goed naar wat voor jouw lichaam wel en niet werkt.
Het is te allen tijde belangrijk dat je goed voelt waar jouw lichaam wel of geen behoefte aan heeft en laat je niet misleiden door algehele termen van goed en fout. Zeker tegenwoordig buitelen de voedingsadviezen over koffie, granen en suiker over elkaar heen. Jouw expert is je lijf, luister er goed naar en hoed je voor algemene voedingsadviezen gebaseerd op goed/slecht al dan niet specifiek voor hoogsensitieve personen.
HSP mythe 5: Hoogsensitiviteit is een stoornis
Dit is een mythe met meerdere aspecten.
Ten eerste de letterlijke: HSP zou een stoornis zijn en moet zodoende een diagnose worden. Hoewel helaas genoeg mensen last hebben van hoogsensitiviteit is dit vrijwel altijd vooral een gevolg van negatieve ervaringen in je leven en ontwikkelde overlevingsmechanismen (coping) om daarmee om te gaan. HSP is een karaktereigenschap, zoals je ook introvert en extravert hebt. En zeker niet alle HSP’s hebben last van hun karaktereigenschap.
Ten tweede de figuurlijke: Het is geen HSP, maar een stoornis. AD(H)D, borderline, PTSS, autisme en angststoornissen…er komt heel wat voorbij. HSP is echter een karaktereigenschap en geen stoornis. Helaas wordt deze fout ook in de GGZ gemaakt door onvoldoende onderzoek. Toch moeten we hier voorzichtig zijn want soms is er wel degelijk (ook) sprake van een stoornis.
Ten derde in plaats van: Ik heb geen stoornis, want ik ben hoogsensitief. Het is niet ondenkbaar dat stoornissen met HSP samen gaan. Of dat een GGZ een hoogsensitief persoon onterecht een diagnose vanuit de DSM geeft, maar het omgekeerde gebeurt ook. Logisch, want het is niet bepaalt populair in deze maatschappij om een diagnose te hebben en HSP klinkt dan ineens een stuk vriendelijker. Dit geldt zeker voor mensen die het lastig vinden hun diagnose te accepteren dat na een gedegen onderzoek gesteld is. Daarbij rust er ook een taboe op psychische problemen in de maatschappij.
HSP mythe 6: Hoogsensitieve mensen zijn verlegen
Verlegenheid gaat over angstig zijn in sociale situaties. Dat is wat anders dan hoogsensitief zijn waarin sociale situaties je kunnen overweldigen. Er kan wel angst door ontstaan, maar dit is dan een gevolg van overprikkeling. Dus: sommige hoogsensitieve mensen zijn ook verlegen, maar niet iedereen!
💡 Lees ook: Hoogsensitief, introvert of verlegen?
HSP mythe 7: Hoogsensitieve mensen hebben een 6de zintuig
Het hebben van een 6de zintuig heeft niets met hoogsensitiviteit te maken in mijn ogen. Er zijn er die dit hebben en hoogsensitief zijn. Maar er zijn evengoed mensen met een zesde zintuig die niet hoogsensitief zijn. Elk mens heeft talenten. De essentie van het leven gaat over of je bereid bent authentiek vanuit jezelf te leven in harmonie met jezelf en de mensen om je heen.
HSP mythe 8: Hooggevoeligheid zit tussen je oren
Het bestaan ervan wordt soms simpel weggewuifd als zweverig of niet bestaand (ook door diverse psychologen). Dit doet 15-20% van de samenleving echt tekort. Ook bij dieren is onderzoek gedaan naar HSP en blijkt eenzelfde percentage onder deze categorie te vallen. Dat mensen aan de haal gaan met de betekenis ervan of de (extra) waarde hiervan benadrukken werkt zulke HSP mythes in de hand.
HSP mythe 9: Hoogsensitieve mensen zijn labiel
In essentie zijn hoogsensitieve mensen krachtige en bescheiden mensen. Dat je in je jeugd thuis en/of op school geen ruimte geboden is te zijn wie je bent kan maken dat je je labiel voelt. En snel emotioneel wordt. Maar dit is ook weer een gevolg van een externe situatie en die kan heel divers zijn: geen veiligheid ervaren, geen erkenning voor je hoogsensitiviteit en ga zo maar door. In deze gevallen is het verstandig begeleiding voor jezelf te zoeken, zodat je ook de kracht van hoogsensitiviteit meer kunt ervaren.
HSP mythe 10: Yoga en meditatie zijn een absolute must als je hoogsensitief bent
Als we allemaal hetzelfde waren was dit misschien juist geweest. Ware het niet dat mensen uniek zijn, ook HSP’s. Niet iedereen houdt van meditatie en yoga en er zijn vele wegen naar Rome. Voor wie zich gefrustreerd voelt niet van (één van) deze twee te houden: je bent niet de enige. Vind wat bij jou past.
HSP mythe 11: Hoogsensitieve mensen moeten zich afschermen of afsluiten
Hoogsensitieve mensen zien niet altijd duidelijk de grens tussen zichzelf en de ander. Dit heeft onder andere te maken met het grote inlevingsvermogen waardoor het probleem van de ander kan aanvoelen als dat van zichzelf. Het is belangrijk goed te leren je eigen ruimte in te nemen, te weten wie je bent en te leren je grenzen te stellen. Je afsluiten of afschermen maakt je in mijn ogen los van het geheel en voelt voor veel HSP’s onnatuurlijk. En hij hoort daarom wat mij betreft in het rijtje van mythes over hoogsensitiviteit. Leer in plaats van je af te sluiten goed bij jezelf te blijven met deze tips.
HSP mythe 12: Er bestaan geen (echte) mannen die HSP zijn
Mannen kunnen even goed hoogsensitief zijn. Sterker nog, de verdeling tussen mannen en vrouwen die hoogsensitief zijn is 50/50. Ik zie dit ook terug in het toenemend aantal hoogsensitieve mannen in mijn praktijk voor begeleiding. Daarmee beland deze aanname meteen in de hoek van HSP mythes. Het is eveneens een fabeltje dat vrouwen alleen maar macho mannen zouden willen als partner. Maar omdat de maatschappij een bepaald ideaalbeeld van mannen heeft, kan het voor een hoogsensitieve man wel lastig zijn om met de sensitiviteit om te gaan.
💡 Lees ook: Hoogsensitieve mannen in de samenleving
HSP mythe 13: Hoogsensitiviteit is een modegril
Steeds meer mensen kennen de term hoogsensitiviteit/hooggevoeligheid (HSP). Het is daardoor een stuk beter bespreekbaar dan jaren geleden en wordt niet enkel meer als overgevoelig gezien. Vaak als ik mensen vertel met welke doelgroep ik werk hoor ik steeds meer: ‘oh, dat zijn toch mensen die gevoelig zijn voor sferen?’
Maar deze karaktereigenschap is niet nieuw op zich. We geven er nu een naam aan, met dank aan de Amerikaanse psycholoog Elaine Aron die deze groep mensen de Highly Sensitive Person begon te noemen. Maar vanuit de overlevering heeft hoogsensitiviteit met een percentage van 15-20% in een samenleving altijd een belangrijke eigen rol vervuld. Die percentages zie je ook terug bij dieren, die veelal nog in het wild moeten overleven. Hoogsensitieve mensen zijn dus van alle tijden.
HSP mythe 14: Hoogsensitiviteit kun je afleren
Dat is zoiets als (een deel van) jezelf ontkennen. Het is geen keuze, het is de manier waarop je de wereld diepgaand beleeft. Je wordt namelijk met hoogsensitiviteit geboren en deze eigenschap ansich is geen probleem. Waar hoog sensitieve mensen last hebben van hun karaktereigenschap gaat het om gevolgen zoals overprikkeling of nare gebeurtenissen.
Mensen met trauma’s, die gepest zijn of op een andere manier afwijzing in het leven hebben ervaren kunnen last hebben van Rejection Sensitivity (afwijzingsgevoeligheid). Dit komt bij trauma’s bijvoorbeeld omdat je al jong geleerd is goed op te letten in onveilige situaties en vaak ook in te spelen op het voorkomen van meer problemen. Maar ook andere manieren waarop je gaat anticiperen op (mogelijke) afwijzing met als gevolg dat je je teveel aanpast. In dat geval heb je waarschijnlijk vooral last van de negatieve gevolgen van hoogsensitiviteit en ervaar je jezelf misschien zelfs wel als labiel. Mijn advies is om hier dan hulp bij te zoeken.
HSP mythe 15: Hoogsensitieve mensen mijden andere mensen
Hoogsensitieve mensen hebben meer dan gemiddeld tijd nodig om bij te komen en situaties te verwerken. Dit heeft onder meer te maken met de diepgaande verwerking die bij hoogsensitieve mensen plaatsvindt. Hoogsensitieve mensen zijn (meestal) ook graag op zichzelf. Dat heeft niets te maken met het vermijden van anderen. Tenzij je verlegen bent, dat is dan geen direct HSP kenmerk, maar een gevolg van bepaalde omstandigheden. Omdat niet-HSP’s dat niet altijd begrijpen is dit een typische HSP mythe die al snel ontstaat.
HSP mythe 16: Hoogsensitiviteit ontstaat door een slechte jeugd
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat hoogsensitiviteit aangeboren is. Zowel vanuit genen als de werking van de hersenen is hier bewijs voor gevonden. Hoogsensitiviteit kan dus niet ontstaan door omstandigheden, je bent met je hoogsensitiviteit wel extra gevoelig voor omstandigheden.
Wat vaak bedoeld wordt met de ‘hoogsensitiviteit vanuit de jeugd’, zijn klachten als overprikkeling, emotionaliteit, moeite met kritiek en sociale angst. Deze kunnen ontstaan bij iemand die hoogsensitief is, maar ook zonder hoogsensitiviteit. Ze zijn namelijk vaak een (overlevings)reactie op negatieve ervaringen of komen bijvoorbeeld voort uit niet aangeboren hersenletsel (NAH), autisme, ADHD, rouw, overspannenheid of een burn-out etc. Kortom: daar kunnen tal van oorzaken voor zijn die niets met hoogsensitiviteit te maken hebben.
Hoogsensitiviteit zegt namelijk iets over het kunnen waarnemen van subtiele prikkels en de diepgaande verwerking daarvan. En daar hoef je helemaal geen last van te hebben. Bij een teveel aan prikkels, te veel aanpassen, negatieve ervaringen of (chronische) stress ontstaan bij een HSP pas eventuele klachten.
HSP mythe 17: Iedereen wordt uiteindelijk hoogsensitief
Soms worden hoogsensitieve mensen neergezet als voorlopers van een nieuwe tijd met de gedachte dat uiteindelijk iedereen hoogsensitief zal worden. Vanuit de oorsprong van hoogsensitiviteit, als signaalfunctie binnen een groep, is dit helemaal niet mogelijk. En bovendien ook niet wenselijk. Als iedereen bedachtzamer zou worden, komen we geen stap vooruit.
De globale verdeling van 15-20% HSP binnen een groep is ook onder dieren gevonden. Het is prima dat er binnen een groep een groot deel is dat vooruit gaat en een deel dat wikt, weegt en waar nodig de grote groep afremt. Het probleem zit hem eerder in de waardering die daar soms voor ontbreekt. We zouden de signaalfunctie van HSP als maatschappij veel beter kunnen inzetten op allerlei fronten.
💡 Dit waren de mythes over hoogsensitiviteit maar er zijn er vast nog meer. Ken je er eentje die hier niet bij staat? Laat dit dan even in een reactie hieronder weten.
Vond je dit leuk? Deel met anderen:
Bewaar voor later op Pinterest:
2 Comments
Dag Maaike, wat ben ik blij met jouw beschrijving van de mythes over hoogsensitiviteit. Je zet hiermee voor mij de puntjes op de i. Zelf ben ik pas op latere leeftijd gaan beseffen dat ik waarschijnlijk HSP ben. Vroeger, als kind vond ik het vaak vreemd, dat anderen dingen die ik ervaarde, vaak helemaal niet leken te zien/voelen. Momenteel kan ik wel goed omgaan met mijn gevoeligheid, vind het zelfs prima zo! Sinds kort heb ik me aangemeld bij de besloten HSP groep op FB, maar ik werd overweldigd door de enorme hoeveelheid reacties van mensen daar, dus volg de meldingen nu even niet, te vermoeiend voor mij. Blijf wel lid, maar ga af en toe even kijken daar. Nogmaals hartelijk bedankt voor je “HSP mythes” en hartelijke groeten,
Ria.
Wat mooi omschreven heel herkenbaar dit.
Het is voor mij ook nog een zoektocht. Maar nu na 42 jaar kom ik tot omkeer wat ik ook hier weer terug vind in jouw tips. Meer ruimte voor me zelf en anders naar de dingen kijken. Eigen ruimte creëren. Andermans probleem niet op mijn eigen schouders dragen. Jarenlang heb ik veel te veel energie weggegeven en verspeeld.
Ik heb nu een klein hulpje gekregen van mijn fysio. Die zei: stel je een vak voor met groene vlak oranje vlak en rood vlak. In het groene zit je goed in het oranje zit je in de gevaren zone en rood ben je over je eigen grens. Ik zat altijd n het rode.
Nu als ik iets moet doen of iemand vraagt mij iets komt de kleur balk voor ogen en hou ik die in de gaten in welke kleur ik op dat moment zit. Dit helpt heel goed om bij je zelf te blijven. En geeft mij meer rust en tijd om goed overzicht te krijgen over situaties.